ΘΕΑΤΡΟ - Ο ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗΣ ΕΡΧΕΤΑΙ

Η φετινή χρονιά βρίσκει το θέατρο Ιλίσια να ανοίγει τις πόρτες του από τις 12/10 στο θεατρικό κοινό με το σημεντικότερο ίσως έργο της καριέρας του Τζων Πρίσλευ, γραμμένου το χειμώνα 1944, στον απόηχο του Β' Παγκοσμίου πολέμου, με τίτλο ''Ο Επιθεωρητής έρχεται'', σε σκηνοθεσία και επιμέλεια του κου Βαλτινού.  

Ο Άρθουρ Μπέρλινγκ (Γρηγόρης Βαλτινός), αξιοσέβαστο δημόσιο πρόσωπο της τοπικής κοινωνίας, διατελέσας και δήμαρχος προ διετίας, εμφανίζεται ένα βράδυ εν έτει 1910, να γιορτάζει τον αρραβώνα της κόρης του Σήλας(Ευτυχία Γιακουμή)  με το γαμπρό του (Μάνος Ζαχαράκος), σε κλειστό οικογενειακό κύκλο αποτελούμενο μόνο από το ευτυχές ζευγάρι, τη σύζυγό του (Κερασία Σαμαρά) και το γιο του (Κώστα Βασαρδάνη). 

Πέντε πρόσωπα με κοινό άξονα όπως αποδεικνύεται στην πορεία εξέλιξης την πλοκής την ικανότητά τους να κρύβουν καλά τα μυστικά τους, αυτά για τα οποία ντρέπονται να συνομιλήσουν ακόμα και με τον ίδιο τους τον εαυτό. 

Το κουδούνι χτυπά και εμφανίζεται ο επιθεωρητής Γκουλ (Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος). Η οικογενειακή φιέστα παίρνει απότομο τέλος μια και όλοι υποχρεούνται να απαντήσουν σε μια σειρά ερωτήσεων που σχετίζονται με την αυτοκτονία ενός νεαρού κοριτσιού με καυστικό υγρό που έλαβε χώρα νωρίτερα εντός της ημέρας στην πόλη τους.

Ποιος είναι αυτός ο επιθεωρητής και τι ακριβώς ψάχνει;;;;   Αυτό είναι τελικά και η ουσία του μεγαλουργήματος του Τζων Πρίλσευ. Σε ένα περιστατικό αυτοκτονίας δεν υπάρχει δράστης, δεν υφίσταται ουσιαστικά έγκλημα. Υφίσταται όμως ηθική αυτουργία. Γιατί όταν ένα μέλος της κοινωνίας μας αυτοκτονεί κάποιοι λόγοι το οδήγησαν σε αυτήν την αποτρόπαια πράξη απότομου κοψίματος του νήματος της ζωής του, του μεγαλύτερου δώρου του. 

Και οι αιτίες κατά το συγγραφέα δεν είναι αόριστες, δεν είναι μπερδεμένες. Είναι πολλές και συγκλίνουσες μα συγκεκριμένες. Αναλογιζόμενοι τη χρονική στιγμή συγγραφής του έργου καταλαβαίνουμε ότι το κίνητρο του συγγραφέα ήταν να δείξει ότι το έγκλημα του Β' Παγκοσμίου πολέμου όφειλε να απασχολήσει την τότε μα και τις μεθεπόμενες γενιές ισοδύναμα ως προς το μέγεθος της ευθύνης του. Κανένα φαινόμενο κοινωνικής παθογένειας δε γεννιέται χωρίς τη δική μας συμμετοχή. Και μπορεί η συμμετοχή μας να μην είναι άμεση και εύκολα αναγνωρίσιμη. Μπορεί, και αυτό τελικά είναι το χειρότερο, να είναι μεταμφιεσμένη το προσωπείο της απαθούς παραδοχής. Γιατί χειρότερος δράστης είναι ο απαθής πολίτης παρά ο απροκάλυπτος, απελπισμένος βίαιος πολίτης που λόγω αδυναμίας, κακουχιών, έλλειψης κοινωνικής πρόνοιας καταφεύγει στο έγκλημα ως τρόπο επιβίωσης ή ως το τελευταίο σκαλοπάτι της κοινωνικής εξαθλίωσης. 

Ναι αυτό είναι κατά την προσωπική μου άποψη το μήνυμα του έργου και οι συντελεστές του καταφέρνουν με αξιοπρεπή και αξιόλογο τρόπο να το μεταδώσουν.  Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να γίνει στις ερμηνείες της κας Σαμαρά και του κου Βασαρδάνη που αν και δευτερεύοντες από πρώτη άποψη ρόλοι του έργου, αναδεικνύονται σε αυτό που πολλές φορές ανακαλύπτουμε ενεοί. Αυτοί που δε φαίνονται μπροστά, αυτοί είναι και οι σπουδαιότεροι καταλύτες μιας ομάδας που απορροφούν όλους τους κοινωνικούς κραδασμούς και κρύβονται πίσω από ένα τόσο καλοφτιαγμένο προσωπείο. 

Αξιόλογες, ισοδύναμες ερμηνείες από πλευράς των συντελεστών, δυνατό κείμενο και λιτή σκηνοθετική απόδοση όπως του αρμόζει λόγω της δυνατής του φύσεως. 

Ένα διδακτικό έργο που αναδεικνύει τη δύναμη του πολιτισμού. Ο πολιτισμός συμβάλλει στην φώτιση του πνεύματος και της ψυχής και φεύγοντας από αυτήν την παράσταση έχεις φωτιστεί. Ο επιθεωρητής ακόμα και αν δεν είναι υπαρκτό πρόσωπο μπορεί απλούστατα να είναι αυτή η δυνατή εσωτερική φωνή της ψυχής σου που δεν πρέπει ποτέ να φιμώνεις ή να κρατάς στο σκοτάδι. Και αν συστρατεύσουμε τις εσωτερικές μας φωνές προς διάδοση της αλήθειας τότε υπάρχει ελπίδα για εξυγίανση της κοινωνίας.

Ένα έργο κοινωνικό που θυμίζει την αρχή λειτουργίας του ενεργού πολίτη τότε χιλιάδες χρόνια πριν....Μόνο υπηρετώντας το κοινό καλό μπορούμε να νιώσουμε και την πάντα ποθητή λόγω της φύσης μας  ατομική ευχαρίστηση. Ειδαλλιώς.... περιπλανώμαστε ανεμοδούρες ευάλωτες στων καιρών τις δυσκολίες. 

Και αν κάποια στιγμή η πλοκή σας φανεί πια προβλέψιμη λόγω μιας μονοτονίας στο ρυθμό εξέλιξης της ανάκρισης από πλευράς του επιθεωρητή, μη βιαστείτε. Το απροσδόκητο, άψογα δοσμένο σκηνοθετικά τέλος του έργου σάς αποζημιώνει και το σημαντικότερο μιλά στην ψυχή σας.  

Πληροφορίες Παράστασης: 
"Ο Επιθεωρητής έρχεται"
Συγγραφέας: Τζων Πρίσλευ 
Απόδοση-σκηνοθεσία-μουσική επιμέλεια: Γρηγόρης Βαλτινός
Σκηνικά-κοστούμια: Γιάννης Μετζικώφ
Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα, Μουσική σύνθεση ήχων: Κώστας Εμμανουηλίδης
Boηθός σκηνοθέτη: Χαρά Μπαλτά, Βοηθός σκηνογράφου: Δανάη Πετσάλνικου
Φωτογραφίες: Θωμά Χρυσοχοϊδη

Παίζουν: Γρηγόρης Βαλτινός, Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Κερασία Σαμαρά, Μάνος Ζαχαράκος, Κώστας Βασαρδάνης, Ευτυχία Γιακουμή, Στάθης Νικολαΐδης

Διάρκεια: 120 λεπτά (μαζί με το διάλειμμα)
Τετάρτη: 19:15, Πέμπτη&Παρασκευή: 21:15, Σάββατο: 18:15& 21:15, Κυριακή: 19:15

Θέατρο Ιλίσια: Παπαδιαμαντοπούλου 4, Τηλέφωνο: 210 7210045, 210 7216317

Ο ΘΕΟΣ ΑΓΑΠΑΕΙ ΤΟ ΧΑΒΙΑΡΙ: Γιατί απογοήτευσε κοινό και κριτικούς;;;

Βλέποντας κάποιος την καινούρια ταινία του συμπατριώτη μας Γιάννη Σμαραγδή καταλαβαίνει σε μία συγκεκριμένη σκηνή της το νόημα του τίτλου. Ναι ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι, γιατί ο Θεός αγαπάει όλα τα δώρα της φύσης που προσφέρει απλόχερα και γενναιόδωρα στο δημιούργημά του, τον άνθρωπο. 

                                                                          

                               Πορτρέτο σε λάδι του Ιωάννη Βαρβάκη διαχειρός του Vladimir Borovikovsky (1757-1825)

Ο Σεμπάστιαν Κοχ, ο πρωταγωνιστής  της δημιουργίας του Γιάννη Σμαραγδή, που υποδύεται τον Ιωάννη Βαρβάκη σε σκηνή της ταινίας

Και αυτό ο πρωταγωνιστής της ταινίας το καταλαβαίνει σταδιακά στη διάρκεια της ζωής του. 

Μελετώντας προσεχτικά τη σωζόμενη βιογραφία του μαθαίνουμε ότι ο Ιωάνης Βαρβάκης (1745 ή 1750-1825)γεννήθηκε στα Ψαρά και ήταν γιος του Ανδρέα Λεοντή (Λεοντίδη) και της Μαρώς Μόρου. Πώς λοιπόν ο Ιωάννης Λεοντής (Λεοντίδης) έμεινε γνωστός με το όνομα Βαρβάκης; Ανατρέχοντας στις αντίσοιχες εγκυκλοπαιδικές πηγές μαθαίνουμε ότι στα Ψαρά υπήρχαν και υπάρχουν ακόμα πουλιά που ανήκουν στο είδος γερακιού Ιέραξ ο οξύπτερος. Τα πουλιά αυτά οι ντόπιοι τα ονόμαζαν Βαρβάκια. Λόγω λοιπόν των μεγάλων αυστηρών ματιών του και της ορμητικότητάς του ονόμασαν το συμπατριώτη τους Βαρβάκι, προσωνυμία την οποία ο ίδιος αποφάσισε να υιοθετήσει ως όνομά του. 

Η ιστορία του Ιωάννη Βαρβάκη είναι άμεσα διαθέσιμη σε όποιον ενδιαφέρεται όπως όλων των αντίστοιχων περιπτώσεων Μεγάλων Ελλήνων ευεργετών που βοήθησαν ο καθένας με τον τρόπο του τη χώρα και το έθνος του. 

Και είναι φυσικό μία ταινία που φιλοδοξεί να σκιαγραφήσει την προσωπικότητα και το έργο ενός Έλληνα της εποχής της Τουρκοκρατίας και των πρώτων χρόνων του επαναστατικού αγώνα των Ελλήνων στο όνομα της Ελευθερίας τους να προσελκύσει τον κόσμο και να μιλήσει ιδιαίτερα στις ψυχές των Ελλήνων αφού θα δείξει αν μη τι άλλο το μεγαλείο της ψυχής των προγόνων τους. Ανεξαρτήτως όμως εθνικότητας η προβολή του μεγαλείου της ψυχής ανθρώπων που έμειναν στην ιστορία ως φωτεινοί φάροι οι οποίοι μάς προσανατολίζουν σήμερα που ψαλιδίζονται οι επιθυμίες μας, τα όνειρά μας και η αυτοπεποίθησή μας λόγω της κρίσης στο παγκόσμιο κοινωνικό γίγνεσθαι, αποτελεί ιερή αποστολή η οποία κερδίζει αυτομάτως θαρρείς το θαυμασμό μας και την αποδοχή μας. 

Το πρόβλημα όμως είναι ότι ένα τέτοιας μορφής πόνημα τυλίγεται με ένα πλήθος υψηλών προσδοκιών από τους θεατές του. Και δυστυχώς τη στιγμή που βλέπεις τους τίτλους τέλους στην οθόνη μένεις με μία πικρόγλυκη γεύση γιατί η ταινία δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στο ύψος των προσδοκιών σου. 

Αυτό βέβαια δε μειώνει την αξία της προσπάθειας του δημιουργού και των συντελεστών του, παρά ταύτα όμως παραμένει το ερώτημα που αφορά σε πολλές μεταφορές στη μεγάλη οθόνη του βίου ιστορικών προσωπικοτήτων ή σημαντικών περιόδων της ιστορίας παγκόσμιου ενδιαφέροντος και συμβολής. 

Γιατί ο Ιωάννης Βαρβάκης δεν αποτελεί απλώς έναν πειρατή Έλληνα που ακολούθησε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας το δρόμο της πειρατείας όπως όλοι οι συμαπτριώτες του Ψαριανοί τότε και που λάτρεψε τη θάλασσα. Οι Έλληνες είναι ένα με το υγρό στοιχείο, με το διαφορετικό γαλάζιο του Αιγαίου όπως χαρακτηρίζεται δια στόματος πρωταγωνιστή στην ταινία όταν το αντικρίζει και πάλι μετά από πολύχρονη παραμονή στην Κασπία θάλασσα όπου και είχε επιδοθεί στο εμπόριο χαβαριού. Ούτε είναι μία ακόμα μορφή Έλληνα που βοήθησε πριν μα και κατά τη διάρκεια του αγώνα της ανεξαρτησίας. 

Ο Ιωάννης Βαρβάκης αποτελεί μία ιδιάζουσα περίπτωση εθνικού ευεργέτη, γεγονός το οποίο η ταινία αγγίζει επιφανειακά. Χαρακτηρίστηκε από ειδήμονα κριτικό κινηματογράφου ως άνευρη. Θεωρώ μετά την παρακολούθησή της ότι ο χαρακτηρισμός δικαιολογείται γιατί το πολύπλοκο της ψυχής του, οι προσωπικές του δυστυχίες, ο τρόπος που τις αντιμετώπισε και μπόρεσε να τις μετουσιώσει σε δύναμη ψυχής που αποφασίζει να προσφέρει στο έθνος του για να νιώσει το μεγαλείο της ευαγγελικής αγάπης το οποίο ο προσωπικός του βίος του στέρησε, δεν καθίστανται σαφή. 

Είναι άδικο μία ταινία που αναφέρεται σε τόσο πολύπλοκη και δύσκολη ιστορική περίοδο να είναι τόσο λακωνική στις ιστορικές πληροφορίες. Για παράδειγμα δείχνει τη φιλία που αναπτύσσεται μεταξύ του Βαρβάκη και του ΑΛέξιου Υψηλάντη χωρίς να γίνεται σαφές ότι ο Αλέξιος είναι ο Υψηλάντης! Και για κάποιον που προτιμά να του μιλά η εικόνα και η μεγάλη οθόνη παρά το διάβασμα ιστορίας, αυτό αποτελεί αδυναμία της ταινίας. Όπως ανάλογη αδυναμία αποτελεί κατά τη γνώμη μου η παρουσίαση της συμβολής του Ιωάννη Βαρβάκη στα Ορλωφικά. Τα Ορλωφικά (1770-1774) είναι η σοβαρότερη συντονισμένη προσπάθεια επανάστασης  με τη συμβολή της Ρωσίας εναντίον των Τούρκων, πριν το 1821,  η οποία όμως διεκόπη χάρη στην υπογραφή ειρήνης μεταξύ του σουλτάνου και της Αικατερίνης Β΄ της Ρωσίας με την οποία η Τουρκία παραχωρούσε στη Ρωσία τις βόρειες ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Δυστυχώς και σε αυτό το σημείο η ταινία αδυνατεί να δείξει το μέγεθος του αγώνα του Βαρβάκη που εκποίησε την προσωπική του περιουσία (στόλο) για να επανδρώσει κατάλληλα το στόλο εναντίον των Οθωμανών μα και των άλλων Ελλήνων καθώς και την άσχημη κατάληξή τους που απέμειναν μόνοι εναντίον των Οθωμανών με τελική έκβαση τη φυλάκισή τους στην Κωνσταντινούπολη. 

Γενικεύοντας τις αδυναμίες της ταινίας θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι αποτυγχάνει δυστυχώς παρά το βασικό πυρήνα του θέματός της που παραμένει αδιαμφισβήτητα ελκυστικός - η ιστορία της ζωής ενός ανθρώπου που τολμούσε να ονειρεύεται όπως χαρακτηρίζεται σε συγκεκριμένη ατάκα του σεναρίου- να προκαλέσει έντονα συναισθήματα και συγκινήσεις ή να εμφανίσει δραματικές κορυφώσεις στην εξέλιξη της πλοκής της. Η υπόθεση εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια σου με τρόπο ανιαρό, πολλά κενά χρονικά και κατ΄επέκταση νοηματικά και ελλιπείς, βαριεστημένες ερμηνείες με εξαίρεση αυτήν του πρωταγωνιστή που προσπαθεί να ενσαρκώσει το βάρος του ρόλου του. 

Χειροκροτώ την ιδέα του σκηνοθέτη που θέλησε να μάς θυμίσει ότι σε κάθε μεγάλο κατόρθωμα ζωής υπάρχει συνωμοσία των δυνάμεων του σύμπαντος και της εσωτερικής ψυχικής δύναμης του ανθρώπου. Χειροκροτώ την επιλογή αυτού του ανθρώπου συμβόλου, του κου Ιωάννη Βαρβάκη ο οποίος δικαιούτο να γίνει γνωστός στον κόσμο για την ανδρεία του και γενναία προσφορά του. Χάρη στο κληροδότημά του άλλωστε ιδρύθηκε το Βαρβάκειο Λύκειο το 1857 με απώτερο σκοπό τη συνεισφορά του στην εξέλιξη των θετικών επιστημών καθώς και η κλειστή Βαρβάκειος Αγορά της Αθήανς. 

Δεν είναι εφικτό όμως να νιώσει ο θεατής ικανοποίηση με τις τόσες ελλείψεις στο χτίσιμο αυτής της ταινίας που όφειλε βάσει της θεματικής της να προκαλέσει συγκίνηση και δέος. Η προσπάθεια σίγουρα χρήζει σεβασμού όπως κάθε ανάλογη πράξη δημιουργίας στο όνομα υπηρέτησης της τέχνης μα δεν πρέπει να λησμονούμε ότι σεβασμός χωρίς ειλικρινή αξιολόγηση δε νοείται.

Πηγές: http://el.wikipedia.org, http://www.ioncinema.com/news/god-loves-caviar-tiff-2012-review

Ένα παραμύθι για το τίμημα της αμφισβήτησης

Ο μύθος της Αράχνης και οι προεκτάσεις του 

    Μία από τις αρχές που διδασκόμασταν στα σχολικά μας χρόνια για την πρόοδο της σκέψης στο πέρασμα των αιώνων ήταν ότι ''κάθε νέα θέση προκύπτει μέσα από τη διαμάχη της αντίθεσης με την ήδη υπάρχουσα θέση'΄. 

    Αυτό όμως που δεν είχαμε προλάβει να μάθουμε και αρχίσαμε να το μαθαίνουμε σιγά σιγά μεγαλώνοντας ήταν ότι η έκφραση αντίθεσης δε συναντάται πάντα με αποδοχή ή έστω όχι ακραία εχθρική διάθεση και στάση. Γιατί η υφιστάμενη θέση που τηρεί το εκάστοτε κοινωνικό σύνολο δεν αποτελεί απλώς μία παγιωμένη αρχή λειτουργίας αλλά κουβαλά τις περισσότερες φορές ένα δεσμό συμφερόντων και βολεμάτων της τάξης που την εκπροσωπεί και την πρεσβεύει. Δεν είναι οι λίγες οι φορές που καινοτόμες, ρηξικέλευθες απόψεις αντιμετωπίστηκαν με καταδίκη των εκφραστών τους στην πυρά σε παλαιότερες μεσαιωνικές εποχές ή αυστηρότατης κριτικής και περιφρόνησης σε μετέπειτα χρόνια. 

    Είναι ίσως βέβαια το φυσιολογικό και απαιτούμενο φίλτρο αυτό που συμβαίνει μια και κάθε τι καινούριο οφείλει να υποβάλλεται σε μελέτη και εξέταση πριν την υιοθέτησή του μια και πρόοδος δε σημαίνει ξερίζωμα των αρχών ή θεωρημάτων παλαιοτέρων αιώνων. 

   Σκεφτόμενη λίγο παραπάνω αυτό το παιχνίδι της αμφισβήτησης παγιωμένων θεσμών ή και αρχών που διαδραματίζεται στους κόλπους κάθε κοινωνίας κάθε εποχής με τόσο σκληρούς κανόνες, έθεσα τη σκέψη μου στην αναζήτηση μύθων , παραμυθιών, σωζόμενων ιστοριών για αμφισβητίες της ανθρωπότητας και την τύχη τους. 

  Αντί λοιπόν για τους γνωστούς Νεύτωνα, Κοπέρνικο ή Αϊνστάιν που μονοπωλούν το θαυμασμό της επιστημονικής κοινότητας, πήγα αρκετά πιο πίσω και στάθηκα σε μία πόλη θαμμένη πια στο χώμα της μυθολογίας της Ελληνικής. 

  

   Κάπως έτσι βρέθηκα  στα Ύπαιτα, μία μικρή πολιτεία της Λυδίας στα πρώτα πρώτα χρόνια των μύθων μας. Εκεί ζούσε μία ξακουστή υφάντρα, ονόματι Αράχνη, κόρη του βαφέα Ίδμονα από την Κολοφώνα. Η Αράχνη ήταν ξακουστή όχι μόνο για το ταλέντο της τέχνης της μα και για την απαράμιλλη ομορφιά της. 

   Ποιο κατεστημένο λοιπόν τόλμησε να  αμφισβητήσει η Αράχνη; Το κατεστημένο που αφορούσε το ασύγκριτο και άφθαστο μεγαλείο των 12 θεών του Ολύμπου. Τόλμησε να θεωρήσει ότι το ταλέντο της μπορούσε μετά από σύγκριση να αναδειχθεί μεγαλύτερο από το αντίστοιχο στην υφαντική τέχνη της θεάς Αθηνάς!

    Όταν λοιπόν η θεά Αθηνά, η θεά της σοφίας και των τεχνών που γνώρισε στους θνητούς την υφαντική τέχνη άκουσε τα νέα για τον υπέρμετρο εγωισμό της Αράχνης, μεταμορφωμένη σε γριούλα εμφανίστηκε μπροστά της σε μία προσπάθεια να παραινέσει τη νεαρή κοπέλα να μην προκαλεί τη θεά Αθηνά σε αγώνα υφαντικής.

   Η κοπέλα όμως δεν έδωσε σημασία και συνέχισε να καλεί τη θεά σε αγώνα, ο οποίος φυσικά και έγινε. Ύφαινε και κεντούσε η θεά Αθηνά την Ακρόπολη και τον αγώνα της με τον Ποσειδώνα για την ανάληψη της πόλης της Αθήνας που πήρε τελικά το όνομα του νικητή. Ύφανε ακόμα την ιστορία του βασιλιά της Θράκης Αίμου που μαζί με τη γυναίκα του Ροδόπη περηφανε'υτηκαν πως είχαν τη δύναμη του Δία και της Ήρας και για αυτήν την ασέβειά τους τιμωρήθηκαν από το βασιλιά των θεών και ανθρώπων και μεταμορφώθηκαν σε βουνά.

Η Αράχνη πάλι ύφαινε και κεντούσε διάφορες ιστορίες των θεών και κυρίως τις μεταμορφώσεις του Δία που άλλοτε γινόταν ταύρος, κύκνος, χρυσή βροχή, για να δείξει με το εργόχειρό της τους έρωτες του βασιλιά Δία και την παντοδυναμία του μυαλού του.

 Ο αγώνας κάποτε έφτασε στο τέλος του και το αποτέλεσμά του  όσο και να εκπλήσσει ήταν ότι το υφαντό της θνητής αρχοντοπούλας ήταν τόσο τέλειο που η θεά δεν μπόρεσε όσο επίμονα και αν έψαξε να βρει ούτε ένα ψεγάδι. Αυτό όμως δε ταυτιζόταν με την ταυτόχρονη αποδοχή από πλευράς της θεάς της τρόπν τινά ΄ήττας΄ της από την θνητή. Και επειδή ο ρόλος της και η ιδιότητα του αθάνατου μεγαλείου της απαιτούσε την τιμωρία της ύβρεως που επιδείχθηκε από πλευράς της θνητής για αυτό και η κοπέλα  χτυπήθηκε από τη θεά με τη χρυσή της σαϊτα στο μέτωπό της.

Το χτύπημα μπορεί να μην ήταν τόσο επώδυνο αυτό καθεαυτό μα ο συμβολισμός του για την Αράχνη και την αξιοπρέπειά της ήταν αβάσταχτος. Η κοπέλα δεν μπορούσε να δεχτεί τιμωρία για κάτι που πίστευε στο βάθος της καρδιάς της ότι είχε δικαίωμα να κατακτήσει. Για αυτό και σε κατάσταση παραφροσύνης από τη στενοχώρια της και το θυμό της, έδεσε στο λαιμό της όση κλωστή της είχε απομείνει στο αδράχτι της και κρεμάστηκε από το ταβάνι του σπιτιού της.

Το πώς τελειώνει ο μύθος είναι λίγο πολύ γνωστό. Η θεά Αθηνά δεν άντεξε το άσχημο τέλος της κοπέλας για αυτό και τη μεταμόρφωσε στο γνωστό μέχρι σήμερα σε όλους μας έντομο, το καταδικασμένο βέβαια να κρέμεται από ταβάνια και τοίχους όπου υφαίνει τον ιστό της.

Αυτό όμως που δεν έχουν ίσως σκεφτεί σε μεγάλο βαθμό οι ακροατές του μύθου είναι το παράλληλο δίδαγμα που θα μπορούσε κάποιος να αντλήσει εάν άφηνε το μυαλό του να προχωρήσει λίγο πιο πέρα από αυτά που ο μύθος λέει expressis verbis.

Ο μύθος είναι σίγουρα διδακτικός ως προς την ασέβεια και την επερχόμενη φυσιολογική της τιμωρία είτε από το θεό σύμφωνα με το βαθμό πίστης αυτών που διαπράττουν ή γίνονται μάρτυρες της τιμωρίας είτε από τη φύση ή κάποια άλλη ανώτερη δύναμη, αυτή στην οποία πιστεύουν ότι υπάρχει στο σύμπαν για τη διασφάλιση της δικαιοσύνης.

Μα ταυτόχρονα μπορεί να διεγείρει ερωτήσεις σχετικά με το κατά πόσο τελικά ήταν ύβρις αυτό που διέπραξε η Αράχνη. Γιατί η υπερβολική πίστη στον εαυτό του από κάποιον να θεωρείται A PRIORI ΎΒΡΙΣ;; Όλοι αν μη τι άλλο έχουν δικαίωμα να θεωρούν τον εαυτό τους το οτιδήποτε αρκεί βέβαια αυτή η πίστη να συνοδεύεται από το ανάλογο θάρρος δοκιμασίας των δυνατοτήτων τους. 

Σε μια εποχή που ο άνθρωπος ως αξία βάλλεται με σκοπό την ευκολότερη χειραγώγηση και μαζοποίησή του και διέρχεται παγιωμένες διαδικασίες που ελάχιστα περιθώρια αφήνουν για ελεύθερη έκφραση και δοκιμασία, τεστάρισμα της αποτελεσματικότητας αυτής της έκφρασης , είναι -κατά τη γνώμη μου-να αναρωτιέται κανείς μήπως όλο αυτό το παιχνίδι ψαλιδίσματος της πίστης μας στις ικανότητές μας, της αυτοπεποίθησής μας έχει τις ρίζες του πολύ βαθύτερα. Μήπως ένα από τα παράδοξά της που η ανθρώπινη φύση καλείται να αντιμετωπίσει είναι αυτή ακριβώς η αντιπαλότητά της. Χτίζει ο άνθρωπος ένα σύστημα που πρεσβεύει ως αξία την ελευθερία έκφρασης μα ταυτόχρονα επιτρέπει να διογκώνονται όλοι αυτοί οι γραφειοκρατικοί και εξουσιαστικοί θεσμοί που καταπατούν αυτήν την ελευθερία. Μιλάμε σήμερα για δκαιώματα στον πειραματισμό μα επικρατεί τέτοιος εκφοβισμός σχετικά με την απόπειρα δοκιμασίας κάτι που βρίσκεται εκτός της πεπατημένης οδού που τελικά το μόνο που επικρατεί είναι μία συνεχής, άγονη διαμάχη μεταξύ του κατεστημένου και της νέας πρότασης.

Επειδή σε κανέναν πόλεμο δεν υπάρχουν νικητές όπως είχε πει και ο Ηρόδοτος , καιρός είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι τόσο οι πειραματισμοί, οι εφαρμοσμένες νέες προτάσεις μα και οι παγιωμένοι θεσμοί χάνουν και οι δύο. Οι μεν πρώτες επειδή αφήνονται απλώς να επιπλέουν μέσα σε μια θάλασσα πλήθους ναυαγισμένων ή παροδικά βασιλευόμενων ιδεών που γρήγορα αντικαθίστανται μέσα στο παιχνίδι της δημοσιότητας από άλλες, οι δε δεύτεροι από την προκατάληψη αρνητικής στάσης απέναντι σε κάθε τι δοκιμασμένο. 

Το μέτρο είναι αυτό που θεοποιήθηκε ως αδιαμφισβήτητη στάση ζωής ίσως ακριβώς λόγω της ροπής του ανθρώπου για υιοθέτηση ακραίων συμπεριφορών. Η στιγμή όμως του παγκόσμιου γίγνεσθαι δε χωρά άλλες υπερβολές ή αδυναμίες, καλείται η αυτοπεποίθησή μας να αποκτήσει γερές βάσεις που θα μπορεί όποτε απαιτηθεί να θέσει στην υπηρεσία του κοινού καλού.

ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ - ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ¨ΤΟ ΒΗΜΑ SCIENCE'', 28.03.2011

ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί ομότιτλο άρθρο δημοσιευμένο στο BHMA SCIENCE , 28.03.2011, 12.30μμ

Αστρονομικό «γκάτζετ» του Μινωικού πολιτισμού εντόπισε έλληνας ερευνητής σε ξεχασμένα πλακίδια του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου

Ο ερευνητής δρ Μηνάς Τσικριτσής ανέσυρε από τα αρχεία του Μουσείου Ηρακλείου ένα εύρημα που αλλάζει τη γνώση μας για τον μινωικό πολιτισμό: το πρώτο ηλιακό ρολόι και αναλογικό υπολογιστή γεωγραφικού πλάτους και εκλείψεων, που προηγείται του μηχανισμού των Αντικυθήρων κατά 1.400 χρόνια. Είναι διαστάσεων πυξίδας, αλλά έχει και «γιγάντιο αδελφό»: το πασίγνωστο Στόουνχεντζ!

Ο ερευνητής Μηνάς Τσικριτσής, κρατώντας στα χέρια του ένα ομοίωμα του «Υπολογιστή του Παλαιοκάστρου»Στα τέλη Φεβρουαρίου μια παρουσίαση βιβλίου έλαβε χώρα στην κατάμεστη αίθουσα «Ανδρόγεω» του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης. Αναλύοντας εκεί το περιεχόμενο του βιβλίου του, «Αστρονομία Κρητομυκηναϊκού Πολιτισμού», ο ερευνητής αιγαιακών γραφών δρ Μηνάς Τσικριτσής προέβη σε πρωτότυπες παγκοσμίως αποκαλύψεις, που αφορούν την τεχνολογία και την επιστημονική γνώση των Μινωιτών. Αποκαλύψεις οι οποίες προέκυψαν από την ερμηνεία παραστάσεων που απεικονίζονται σε δύο πλακίδια, από το Παλαίκαστρο Σητείας.

Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε ρωτήσαμε τον ερευνητή:

- Κύριε Τσικριτσή, πώς φθάσατε στη μελέτη αυτών των ευρημάτων;«Τα τελευταία δύο χρόνια, ασχολούμενος με μινωικά ευρήματα που έχουν σχέση με την αστρονομία του κρητομυκηναϊκού πολιτισμού, έχω έλθει σε επαφή με πολλά ευρήματα αστρονομικού ενδιαφέροντος, τα οποία περιγράφω στο πρόσφατο βιβλίο μου. Τις εικόνες της μήτρας από το Παλαίκαστρο τις βρήκα δημοσιευμένες στην "Αρχαιολογική Εφημερίδα" του 1900, αλλά και ως σκίτσα στο βιβλίο του ανασκαφέα της Κνωσού, Εβανς, "The palace of Minos, etc.". Ο Εβανς αναφέρει ότι οι εικόνες _ που βρέθηκαν χαραγμένες σε πλακίδια αργιλικού σχιστόλιθου του 15ου αι. π.Χ. _ εμφανίζουν σύμβολα της Σελήνης και του Ηλίου. Επειδή οι εικόνες δεν ήταν ευκρινείς, ζήτησα από το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου την άδεια να μελετήσω το εύρημα. Ο διευθυντής κ. Γ. Ρεθεμνιωτάκης και η αρχαιολόγος Κ. Αθανασάκη με έφεραν σε επαφή με εικόνες υψηλής ανάλυσης. Με βάση αυτές και τη συσχέτιση με άλλα αρχαιολογικά ευρήματα, αλλά και ιστορικά και αστρονομικά στοιχεία που αφορούν μονάδες μέτρησης χρόνου και πρόβλεψη εκλείψεων Σελήνης και Ηλίου, κατέληξα σε μία ερμηνεία για τη χρήση της μοναδικής αυτής μήτρας».

- Η οποία ερμηνεία, συνοπτικά, είναι;«Οτι μέσω της μήτρας αυτής περιγράφεται αναλογικός υπολογιστής που μετρά χρόνο, προσδιορίζει γεωγραφικό πλάτος και προβλέπει σεληνιακές εκλείψεις!».

- Ενα τέτοιο επίτευγμα, στην εποχή των Αργοναυτών, ακούγεται αδιανόητο. Πώς οδηγηθήκατε σε μια τέτοια ερμηνεία;«Αρχικά μελέτησα και κατανόησα το πώς λειτουργεί ο δίσκος που αποτυπώνεται αριστερά στη μήτρα και έπειτα μελέτησα τον ακτινωτό δίσκο που βρίσκεται στη δεξιά πλευρά της. Στο κέντρο του δίσκου εμφανίζεται ένας σταυρός _ ο οποίος παγκοσμίως θεωρείται σύμβολο απεικόνισης του Ηλίου. Μεγεθύνοντας το εύρημα, απαρίθμησα 18 στιγμές γύρω από το σύμβολο του σταυρού και, κάτω από τον κύκλο, διέκρινα το σύμβολο της Σελήνης (με μορφή μηνίσκου) και 28 αριθμημένες στιγμές στον εξωτερικό κύκλο. Αν οι 18 στιγμές γύρω από το σύμβολο του Ηλίου αντιπροσωπεύουν 18 χρόνια, τότε σωστά ο δημιουργός αυτής της εικόνας τοποθέτησε 28 στιγμές γύρω από το σύμβολο της Σελήνης, καθώς το πλήθος των σεληνιακών εκλείψεων ανά 18 χρόνια και 11 ημέρες είναι 28. Το φαινόμενο της επανάληψης των σεληνιακών εκλείψεων κάθε 18 χρόνια και 11 ημέρες ήταν γνωστό στους Χαλδαίους και το αποκαλούσαν "Σάρο"».

- Ομως... τα αρχαιότερα αρχαιολογικά ευρήματα αναφοράς του Σάρου από τους Χαλδαίους εντοπίζονται στο 750 π.Χ. Μια τέτοια γνώση της περιοδικότητας των εκλείψεων προϋποθέτει είτε ότι οι Μινωίτες είχαν προπορευθεί αστρονομικά ή ότι η γνώση αυτή προϋπήρχε στους Βαβυλώνιους ή τους Σουμέριους και την είχαν δανειστεί από εκεί. Επιπλέον, υπάρχει ένα deja vu: την ίδια πρόβλεψη βάσει του Σάρου την είδαμε και στον μηχανισμό των Αντικυθήρων!«Είμαι πλέον βέβαιος ότι οι Μινωίτες ήταν από τους πρώτους _ αν όχι οι πρώτοι _ που ανακάλυψαν την έννοια του Σάρου. Οσο για τον μηχανισμό των Αντικυθήρων, ορθά επισημαίνετε τον παραλληλισμό. Θεωρώ ότι το "νέο" αυτό εύρημα δεν μειώνει την αξία του ευρήματος των Αντικυθήρων, αλλά μετατοπίζει τον χρόνο δημιουργίας 14 αιώνες πίσω. Ξαναγράφουμε έτσι το κεφάλαιο εισαγωγής στην ιστορία των επιστημών, με αρχή τον "υπολογιστή του Παλαίκαστρου", του 1500 π.Χ.».

- Για να προβλέψουν τις σεληνιακές εκλείψεις, οι κατασκευαστές του μηχανισμού των Αντικυθήρων χρησιμοποιούσαν έναν, απίστευτο για την εποχή τους, συνδυασμό γραναζιών. Σε αυτή τη μήτρα βλέπουμε να απεικονίζεται απλά ένα εγχάραγμα με κουκκίδες. Πώς καταφέρνει να επιτελεί τον υπολογισμό;«Είναι όντως ένα θαύμα κομψής λύσης στη μέγιστη απλότητα κατασκευής. Δείτε: Ο εσωτερικός κύκλος χωρίζεται σε δύο ημικύκλια, που το καθένα έχει 29 και 30 χαράξεις. Αυτά τα ημικύκλια αναπαριστούν δύο σεληνιακούς μήνες, 29 και 30 ημερών, που αρχίζουν και τελειώνουν με πανσέληνο. Αν, κάθε ημέρα, μετακινούμε δεξιόστροφα μία βελόνα στον εσωτερικό κύκλο και κάθε 15 ημέρες μετακινούμε μια άλλη βελόνα αριστερόστροφα στην περιφέρεια με τα ακτινωτά τριγωνικά δόντια, παίρνουμε την πορεία της Σελήνης ως προς την πορεία του Ηλίου».

- Και γιατί αντιστοιχίζεται αυτή η διττή πορεία με τις σεληνιακές εκλείψεις;«Αναλογισθείτε ότι έκλειψη σημαίνει στην πράξη "εξαφάνιση στη σκιά". Αν το επίπεδο της τροχιάς της Σελήνης και της Γης συνέπιπταν, τότε θα είχαμε κάθε μήνα μια έκλειψη Ηλίου και μια έκλειψη Σελήνης. Αυτό όμως δεν συμβαίνει, διότι οι τροχιές Σελήνης και Γης βρίσκονται σε επίπεδα που έχουν μεταξύ τους μια κλίση 5 μοιρών. Τα σημεία όπου το επίπεδο της τροχιάς της Σελήνης τέμνει το επίπεδο της γήινης τροχιάς λέγονται "σεληνιακοί δεσμοί". Οταν η Σελήνη βρίσκεται στη θέση της πανσελήνου και ο Ηλιος κοντά στη θέση ενός από τους δύο σεληνιακούς δεσμούς, τότε έχουμε έκλειψη Σελήνης. Αυτά τα δύο σημεία (οι δεσμοί) ολοκληρώνουν μια πλήρη περιφορά κάθε 18 χρόνια. Ετσι, κάθε 12 μήνες, οι κόμβοι μετακινούνται τρεις θέσεις κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού, πάντα σε διαμετρικά αντίθετες θέσεις. Ο κύκλος της περιφέρειας με τις 58 οπές στον "υπολογιστή του Παλαικάστρου" αντιπροσωπεύει την περιστροφή των δεσμών. Μετά το πέρας αυτής της περιόδου των 18,5 ετών επαναλαμβανόταν ο ίδιος κύκλος των σεληνιακών εκλείψεων. Τα στοιχεία πείθουν ότι οι κατασκευαστές της μήτρας είχαν ανακαλύψει αυτόν τον κύκλο κίνησης των δεσμών».

- Επαληθεύσατε στην πράξη ότι ο «υπολογιστής» αυτός βρίσκει σωστά τις εκλείψεις;«Βεβαιότατα! Υπολόγισα την πρόσφατη ολική σεληνιακή έκλειψη, που έγινε στις 21 Δεκεμβρίου 2010, και έπειτα βρήκα ότι με την ίδια λογική λειτουργίας μπορούσα να προβλέψω τις εκλείψεις που θα συμβούν το 2011, όπως και άλλες που θα συμβούν τα έτη 2015, 2017 και 2018».

- Συναρπαστικό... Αλλά μιλήσατε και για υπολογισμό ωρών και γεωγραφικού πλάτους. Αυτοί οι υπολογισμοί πώς γίνονται;«Δείτε: Αν προσανατολίσουμε τον κεντρικό σταυρό σε κατεύθυνση Βορρά - Νότου και τοποθετήσουμε στο κεντρικό βαθούλωμα μια βελόνα κατακόρυφα, τότε η σκιά της βελόνας δείχνει το σημείο του ακτινωτού δίσκου που αντιστοιχεί στην ώρα της παρατήρησης. Φαίνεται λοιπόν ότι ο μηχανισμός αυτός μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ημερήσιο "ηλιακό ρολόι χειρός", με ώρα που αντιστοιχεί σε περίπου 58 λεπτά _ δηλαδή, πολύ κοντά στην ώρα που χρησιμοποιείται σήμερα. Θεωρώντας ότι κάθε τριγωνικός δείκτης του ακτινωτού τμήματος αντιστοιχεί σε περίπου μισή ώρα, οι πέντε κουκκίδες του κάθε δείκτη τον χωρίζουν σε 5 μικρότερες μονάδες χρόνου, διάρκειας περίπου 6 σημερινών λεπτών».

- Εφόσον αυτά επαρκούν για τον υπολογισμό της ώρας, τα υπόλοιπα σύμβολα της μήτρας τι σημαίνουν;«Σωστά το παρατηρήσατε: στη μήτρα, πάνω από τον δίσκο, υπάρχουν τρία εργαλεία για τον προσδιορισμό του γεωγραφικού πλάτους. Αν ο χρήστης του δίσκου χρησιμοποιούσε ως όργανα τις δύο βελόνες και την ημικυκλική λαβίδα που υπάρχει στο αποτύπωμα της πίσω πλευράς της μήτρας, και σημείωνε ανά εβδομάδα την άκρη της σκιάς όταν μεσουρανεί ο Ηλιος, τότε μπορούσε _ με τη γωνία ω που σχηματίζουν οι βελόνες _ να καταγράφει το γεωγραφικό πλάτος του τόπου όπου βρίσκεται. Σε μελλοντική μετατόπισή του, δεν είχε παρά να μετρήσει τη σκιά της βελόνας στην αντίστοιχη εβδομάδα για να προσδιορίσει πόσο βόρεια κατευθύνθηκε, ώστε να μπορεί να επιστρέψει!».

- Κύριε Τσικριτσή, η ερμηνεία αυτή που δίνετε στη μήτρα πιστεύετε ότι είναι και η μοναδική;«Εκείνο που γνωρίζω είναι ότι η λογική της ερμηνείας μου στέφθηκε με επιτυχείς μετρήσεις τόσο των εκλείψεων όσο και της ώρας και του γεωγραφικού πλάτους. Ωστόσο το θέμα παραμένει ανοιχτό, διότι μπορεί κάποιος άλλος να προτείνει μια άλλη χρήση. Το σίγουρο πάντως είναι ότι βρισκόμαστε μπροστά στον πρώτο αναλογικό υπολογιστή της ανθρωπότητας _ και αυτός έχει μινωική προέλευση».

Τσικριτσή, ότι αυτή η ερμηνεία σας ανατρέπει πολλά από όσα πιστεύονται ως σήμερα για τον μινωικό πολιτισμό;..

«Θεωρώ ότι πρέπει να απεμπλακούμε από τις αγκυλώσεις που έχουν δημιουργήσει οι έως τώρα παραδοχές ότι αυτός ο πολιτισμός οικοδομήθηκε αντλώντας στοιχεία και γνώσεις του βαβυλωνιακού και του αιγυπτιακού. Η κατανόησή του οφείλει να γίνεται με μια διαθεματική προσέγγιση στα λιγοστά καμένα ευρήματά του. Χαρακτηριστικά, θα αναφερθώ σε δύο γνωστές φωτογραφίες που εμφανίζουν μινωικά καράβια. Το πρώτο καράβι απεικονίζεται σε ένα κυκλαδικό "τηγανόσχημο" σκεύος του 2300 π.Χ., με 14 ζεύγη κουπιών, πράγμα που μας παραπέμπει σε σκάφος μήκους 32 μέτρων. Σε μια άλλη παράσταση, από την τοιχογραφία της Σαντορίνης του 1640 π.Χ., διακρίνουμε ένα μεγάλο καράβι, με 26 ζεύγη κουπιών, που κατά τον συγγραφέα Cavin Menzies αντιστοιχεί σε σκάφος 54 μέτρων. Η ναυτική αυτή εξέλιξη ακούγεται λογική για χρονική περίοδο 700 χρόνων. Δεν είναι όμως λογικό ένας πολιτισμός που είχε αναπτύξει το θαλάσσιο εμπόριο από το 2800 π.Χ. έως το 1200 π.Χ. να μην είχε αναπτύξει αντίστοιχη επιστήμη και για τις ανάγκες του. Θα έπρεπε, εκτός των άλλων, να είχε αναπτύξει τα μαθηματικά και την αστρονομία. Πράγμα που αποδεικνύουν αυτά τα ευρήματα!».- Υπάρχει κάτι, κατά την όλη μελέτη σας, που σας εξέπληξε προς άλλη κατεύθυνση;«Οντως, προέκυψε κάτι το συγκλονιστικό: Οτι υπάρχει μεγάλη σύμπτωση της μήτρας με τον μεγαλιθικό σχηματισμό του Στόουνχεντζ! Την ιδέα μού την έβαλε ο γιος μου Δημήτρης, που σπουδάζει στην Αγγλία, ο οποίος παρατήρησε ότι η μήτρα έχει τον ίδιο αριθμό οπών (29 + 30 στον εσωτερικό κύκλο και 57 στον εξωτερικό) με αυτές του Στόουνχεντζ. Εκεί, υπάρχει ο λεγόμενος "Κύκλος Ζ" από 29 οπές και γύρω από αυτόν ο "Κύκλος Υ" με 30 οπές. O εξωτερικός τελικός κύκλος, που περιβάλλει όλο το Στόουνχεντζ, αποτελείται από 57 οπές και ονομάζεται Κύκλος Ομπρι (Aubrey Holes). Επίσης, στο κέντρο του "ναού" υπάρχουν 19 πέτρες (το λεγόμενο Πέταλο από Γαλαζόπετρες), αλλά το ίδιο πλήθος μικρών οπών υπάρχει σε δύο περιοχές του εσωτερικού σταυρού της μήτρας του Παλαικάστρου».

- Αν αυτό δεν αποτελεί σύμπτωση και πράγματι το Στόουνχεντζ ήταν μια «μεγέθυνση» της μήτρας του Παλαικάστρου, πώς αιτιολογείτε τη συσχέτιση των δύο πολιτισμών; «Η κατασκευή του Στόουνχεντζ είχε αποδοθεί στους αρχαίους Κέλτες και στους Δρυίδες τους, αλλά τα ανασκαφικά ευρήματα τη χρονολογούν στη 2η χιλιετία π.Χ. Την εποχή του Χαλκού, οι γνωστοί πολιτισμοί που θα μπορούσαν να σχετισθούν με τέτοιον "ναό" θα ήταν οι μεσοποτάμιοι, ο αιγυπτιακός και ο κρητομυκηναϊκός. Ωστόσο τα μόνα κυκλικά κατασκευάσματα που έχουμε σε όλους αυτούς είναι οι τύμβοι των Μυκηνών (του 16ου αι. π.Χ.) _ που όμως είναι τάφοι και όχι ναοί _ και το... λεγόμενο "δαχτυλίδι του Μίνωα". Στο δαχτυλίδι αυτό διακρίνουμε ένα κυκλοτερές κτίσμα στην κορυφή ενός λόφου, που περιβάλλεται από ορθόλιθους. Αν η κατασκευή αντιπροσώπευε ένα αστρονομικό παρατηρητήριο, θα μπορούσαμε να το συσχετίσουμε με την κυκλική δομή κατασκευής του Στόουνχεντζ. Ισως, τελικά, ο μινωικός πολιτισμός να είχε σχέση με τους "Υπερβόρειους" της Βρετανίας, όπως είχε γράψει ο Διόδωρος Σικελιώτης

Τον αποχαιρέτισα «ζαλισμένος». Στον νου μου φτερούγιζαν εικόνες από τον στρογγυλό ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς και το «τέμενος Απόλλωνος μεγαλοπρεπές, σφαιροειδές τω σχήματι» των Υπερβορείων, που περιέγραφε ο Διόδωρος. Μα... από εκεί δεν ήρθε ο Αβαρις ο Υπερβόρειος που έγινε φίλος του Πυθαγόρα; Και ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης, που περιέπλευσε το 331 π.Χ. τη Βρετανία και «υπολόγισε το μέγεθός της»... μήπως είχε έναν μινωικό υπολογιστή για να βρίσκει τη θέση του πλοίου του στην ομίχλη; Μύρια απίστευτα κατορθώματα της ναυτικής μαεστρίας Ελλήνων και Φοινίκων θα έβρισκαν την εξήγησή τους αν μια τέτοια «πολυπυξίδα» ήταν το μυστικό των καπετάνιων από την εποχή των Αργοναυτών ως εκείνη του Αρχιμήδη (212 π.Χ.). Σίγουρα ο Αρχιμήδης και οι σοφοί της Αλεξάνδρειας και της Ρόδου βρίσκονταν πίσω από τη μετεξέλιξή της στον «μηχανισμό των Αντικυθήρων», με όλη τη μικρομηχανική τελειότητα εκείνου. Αλλά αν η γνώση είχε τον σπόρο της στους Μινωίτες, τότε... μας μένουν πολλά ακόμη να ανακαλύψουμε για εκείνα που χάθηκαν στον ελληνικό Μεσαίωνα, στα χρόνια της κλιματικής αλλαγής, των σεισμών και των λιμών μετά τον Πόλεμο της Τροίας.

Κοίταξα στον ορίζοντα την Ακρόπολη με νέα μάτια: Αυτή η χώρα είναι τελικά ανεξάντλητη σε εκπλήξεις. Για την αποδοχή ή όχι της ερμηνείας του κ. Τσικριτσή μένει να αποφανθεί η επιστημονική κοινότητα. Αν τελικά ευσταθεί, ένας νέος πρόλογος θα έχει γραφτεί για την Ιστορία των Επιστημών, με κρητική υπογραφή!

Επάνω, μία «αναστήλωση» της εικαζόμενης αρχικής μορφής του Stonehenge και, κάτω, η αντιπαραβολή των ερειπίων με τον μινωικό υπολογιστή

Οικογένεια εξ αίματος και Οικογένεια του πνεύματος

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ πόσες οικογένειες έχει από τη στιγμή που γεννιέται ή αποκτά κατά τη διάρκεια της ζωής του ο καθένας μας;

Σίγουρα το μαγικό άστρο κάθε νέας ζωής φωτίζει σε συγκεκριμένη γεωγραφικά, πολιτιστικά και ιδεολογικά οικογένεια, αυτή που σχηματικά θα μπορούσε να ονομαστεί εξ αίματος. Είναι όμως η λειτουργία της άρρηκτα δεμένη με την πνευματική οικογένεια που μας συντροφεύει στην πορεία του θνητού μας βίου. Είναι η οικογένεια του παγκόσμιου γίγνεσθαι,  της ιδεολογίας που κρύβουν οι κοινωνικές δομές, της πνευματικής κληρονομιάς που μας έχει κληροδοτηθεί.

Και έρχεται η τρομερή και φοβερή ώρα των γονιών που ξαφνικά βλέπουν ότι στα θεμέλια της νεανικής ταυτότητας που αγωνίζονται να χτίσουν γερά, προκαλούνται αλλαγές. Έρχονται οι άλλες οικογένειες να διεκδικήσουν την ένταξη των νέων μελών τους και την υιοθέτηση από πλευράς τους των δικών τους κανόνων λειτουργίας. Είναι οι φίλοι τους, τα βιβλία τους, τα παιχνίδια τους, το σχολείο τους, οι δάσκαλοί τους, τα χόμπι τους. Είναι οι ήρωες των τηλεοπτικών εκπομπών, οι αναδυόμενες, βάσει εποχής κάθε φορά, αλλαγμένες αντιλήψεις και συμπεριφορές, οι απογοητεύσεις τους ή ο ενθουσιασμός τους για κάθε τι μέχρι πριν λίγο απαγορευμένο, η αβεβαιότητα που προκαλείται από την πληθώρα των επιλογών που απλόχερα τους προσφέρονται. Οι καταρρίψεις παλαιών προτύπων και η δημιουργία νέων, η γρήγορη εναλλαγή των συναισθημάτων τους.

Έρχονται τα παιδιά και αλλάζουν το χρώμα της παραίνεσης / συμβουλής που τόσο κοπιαστικά οι γονείς νιώθουν ότι έχουν κάποια στιγμή καταφέρει να τους μεταδώσουν. Είναι αυτό που πάμπολλες σίγουρα φορές έχετε συνωμοτικά μοιραστεί με τους ομοιοπαθείς σας «Λευκό λέω εγώ στο σπίτι; Μαύρο που φέρνει από έξω όταν έρχεται».

Τότε αρχίζει και ταρακουνιέται συθέμελα θαρρείς το γυαλί προστασίας που υπάρχει εντός του οίκου μας και καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε την αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα. Είμαστε πολίτες του κόσμου ολάκερου και αυτόν δεν μπορούμε να τον ελέγξουμε έτσι ώστε να νιώθουμε ασφαλείς. Μα το θέμα δεν είναι να ελέγχουμε τον κόσμο, να τον φοβόμαστε, να μην τον αφουγκραζόμαστε, να του κρυβόμαστε ή απλώς και μόνο να τον επικρίνουμε. Το θέμα είναι να μάθουμε εμείς πρώτα οι ίδιοι να δοκιμαζόμαστε στων καιρών τις επιταγές χωρίς να απαξιώσουμε ποτέ τη δική μας πνευματική οικογένεια, αυτή που καθόρισε αμετάκλητα το «εγώ» του καθενός μας.

Ας αφήσουμε χώρο στο νέο πνεύμα που έρχεται να σμιλεύσει τις σημερινές παιδικές και νεανικές ψυχές να συνομιλήσει μαζί μας. Αν τα παιδιά δουν ότι σταματάμε να χτίζουμε ασπίδες προστασίας και δε φοβόμαστε αλλά σεβόμαστε τη διαφορετικότητα θα νιώσουν τη δύναμη της δικής τους πνευματικής οικογένειας. Και επενδύοντας ολοένα και περισσότερο σε αυτήν θα πλεύσουν με ούριο άνεμο διαμορφώνοντας τη δική τους πρόταση ζωής με θάρρος, γνώσεις και προπαντός ελευθερία λόγου. 

Ένας στίχος να κινητοποιήσει τις μάζες...

Ένα κείμενο για τα όνειρα που χάνονται... για τις ψυχές μας που ψάχνουν απεγνωσμένα τα κομμένα τους φτερά...

Λένε ότι το μεγαλείο μιας πνευματικής δημιουργίας δοκιμάζεται μέσα στο χρόνο με την έννοια της δυνατότητάς της να αποδεικνύεται επίκαιρη, να μιλάει στην ψυχή των ανθρώπων μιας μελλοντικής γενιάς. 

Κάθε δημιουργός βέβαια εκφράζει τον παλμό της εποχής που βιώνει χωρίς απαραίτητα να τον απασχολεί το ερώτημα του τι μπορεί να πει σε αυτούς που θα ακολουθήσουν. Είναι η εσωτερική ανάγκη η τωρινή των χρόνων και γεγονότων που βιώνει αυτή που βγάζει τη δύναμη της φωνής του. Μα οι περισσότερες από αυτές οι φωνές όσα χρόνια και αν περάσουν αποδεικνύονται επίκαιρες γιατί οι κοινές αλήθειες της ψυχής μας μένουν αναλλοίωτες παρά τις όποιες εξελίξεις και αλλαγές. 

Μία τέτοια αλήθεια είναι η ανάγκη η κοινή όλων μας να πιστέψουμε στο όνειρο, να δημιουργήσουμε ένα όνειρο ατομικό ή κοινό το οποίο λατρεύουμε γιατί δίνει νόημα στην ύπαρξή μας, αιτιολογεί την κούραση της καθημερινότητάς μας, εξηγεί στο μυαλό μα και την καρδιά μας την πορεία μας σε αυτόν τον αγώνα που ονομάζουμε ζωή. 

Το βέβαιο με τα όνειρα είναι ότι ανεξαρτήτως της προσωπικής ελεύθερης βούλησης επηρεάζονται  άμεσα από τον παλμό της εποχής τους. Δεν υπάρχει σίγουρα ψυχή που να μην ονειρεύεται να βρει το έτερο ήμισύ της ή που να μην αναζητά την αποδοχή και το θαυμασμό των άλλων, μα υπήρχαν άραγε πολλοί άνθρωποι πριν από δύο -τρία χρόνια περίπου στη χώρα μας που αναρωτιόντουσαν για το πώς μπορούν να βρουν ψωμί και ελευθερία; 

Μάλλον πολύ λιγότεροι σε αριθμό συγκριτικά με σήμερα που οι βασικές βιοτικές και πνευματικές ανάγκες των ανθρώπων απειλούνται λόγω της παγκόσμιας κρίσης. 

Ο ποιητής μας Τίτος Πατρίκιος στο ποίημά του Στίχοι 2 που γράφτηκε το 1957 και ανήκει στη συλλογή του ¨Το δάσος και τα δέντρα¨  εκφράζει την αγωνία του για τους στίχους που χάνονται πια και δεν μπορούν να εμπνεύσουν ανθρώπινα όνειρα. 

¨Στίχοι που κραυγάζουν

στίχοι που ορθώνονται τάχα σαν ξιφολόγχες

στίχοι που απειλούν την καθεστηκυία τάξη

και μέσα στους λίγους πόδες τους

κάνουν ή ανατρέπουν την επανάσταση,

άχρηστοι, ψεύτικοι, κομπαστικοί,

γιατί κανένας στίχος σήμερα δεν ανατρέπει καθεστώτα

κανένας στίχος δεν κινητοποιεί τις μάζες.

(Ποιες μάζες; Μεταξύ μας τώρα-

ποιοι σκέφτονται τις μάζες;

Το πολύ μια λύτρωση ατομική, αν όχι ανάδειξη.)

Γι' αυτό κι εγώ δε γράφω πια

για να προσφέρω χάρτινα ντουφέκια

όπλα από λόγια φλύαρα και κούφια.

Μόνο μιαν άκρη της αλήθειας να σηκώσω

να ρίξω λίγο φως στην πλαστογραφημένη μας ζωή.

Όσο μπορώ, κι όσο κρατήσω. ¨

Δεν φαίνεται να υπάρχει πια κανένας στίχος που να μπορέσει να κινητοποιήσει τις μάζες, λέει ο ποιητής. Ένας στίχος, ένα σύνθημα, μία λέξη. Μία λέξη που να δώσει πνοή στην πίστη του ανθρώπου   ότι αξίζει να ζει δημιουργώντας. 

Παραφράζοντας το στίχο της προσωπικής του αγωνίας, αναρωτιέται κανείς ποιος θα μπορούσε να είναι ένας στίχος που θα κινητοποιούσε τις μάζες. Η απάντηση του ερωτήματος φαντάζει ανέφικτη λαμβάνοντας υπόψην μας ότι ειδικά σήμερα αυτό που απασχολεί τον καθέναν ατομικά μα και τη μάζα κάθε άλλο παρά το όνειρο είναι. Φαίνεται ότι ο σημερινός απόγονος του ανθρώπου του Νεάντερνταλ  δεν απέχει καθόλου από τον πρόγονό του όσον αφορά στη στάση ζωής του και στα θέματα που αποτελούν τις πρωταρχικές του έγνοιες. 

Σε ποια άραγε κινητοποίηση μπορεί κανείς να αφεθεί όταν διακινδυνεύουν οι βασικές ανάγκες διατροφής, στέγης, σωματικής ασφάλειας; Ποια ενέργεια εξέλιξης, βελτίωσης, πνευματικής ανόδου ή απλώς διαύγειας μπορεί να θελήσει ν επιδιώξει κάποιος σε έναν κόσμο που καταρρέει οικονομικά και υλικά, ηθικά και πρωτίστως πολιτιστικά; 

Στο σημείο που βρισκόμαστε έχουμε κατακτήσει στο έπακρο το αίσθημα του πόνου που φέρνει η φτώχεια, η εξαθλίωση, ο άκρατος ατομικισμός. Και η λέξη όνειρο, στόχος, σχέδιο, σκοπός, αιωρείται μεταξύ της πληγωμένης μας αξιοπρέπειας και της αγωνίας μας για επιβίωση.

Ένας στίχος να κινητοποιήσει τις ψυχές μας που ψάχνουν απεγνωσμένα τα κομμένα τους φτερά...ένας στίχος...

ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΜΕ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ - ''ΨΥΧΗ ΣΤΗΝ ΚΟΥΛΟΥΡΗ''

ΨΥΧΗ ΣΤΗΝ ΚΟΥΛΟΥΡΗ, Γιούλη Αναστασοπούλου, 

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ (2011)

Ραντεβού σήμερα με το 12χρονο Άγη που μεγαλώνει το καλοκαίρι του ’89 στην πόλη Κούλουρη, αρχαίο λιμάνι στη Σαλαμίνα, μαζί με τη χήρα μητέρα του και τη γιαγιά του η οποία είναι πάντα κοντά του για να τον στηρίξει με τις παραινέσεις της στις σκανταλιές του.

Η Κούλουρη, άγνωστη στην πλειονότητα πόλη ως προς τη γεωγραφική της θέση, είναι πόλη ιστορικά γνωστή. Πατρίδα του Αίαντα και του Ευρυπίδη, υπήρξε τόπος διαμονής και δημιουργίας του Α. Σικελιανού καθώς και φιλοξενίας του Καραϊσκάκη αλλά και πλήθος προσφύγων από Αττική και Βοιωτία κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Εξ ου και η φράση ‘πήγε η ψυχή μου στην κούλουρη’. Το καλοκαίρι όμως του ’89, εποχή στην οποία διαδραματίζεται η ιστορία μας, η Κούλουρη εκπροσωπεί τον οικείο τόπο, το σπίτι όπου γεννιέται και μεγαλώνει κανείς, εκεί όπου σχημάτισε για πρώτη φορά και στη συνέχεια εδραίωσε μέσα του την εικόνα του κόσμου. Μια αφετηρία που είναι και ασφαλές καταφύγιο για τις φουρτούνες της ζωής.

Ο Άγης γνωρίζει τον υποψήφιο μνηστήρα της μητέρας του, το Μπάμπη και βρίσκεται ξαφνικά αντιμέτωπος με την τρομερή απώλεια του γενέθλιου τόπου του μια και η μητέρα του τον πάιρνει και μετακομίζουν στο Πέραμα, ακριβώς απέναντι από το νησί. Μια γλυκόπικρη ιστορία που στήνεται αριστοτεχνικά από την πρωτοεμφανιζόμενη Γιούλη Αναστασοπούλου στα τρία μέρη της νουβέλας της. Στο πρώτο «Στάση σε εκκίνηση» ολοκληρώνεται η γνωριμία του αναγνώστη με τον κόσμο του Άρη, στο δεύτερο «Πέρα Δώθε» βλέπουμε τον αγώνα του εφήβου να κρατήσει τους δεσμούς του με το νησί του, που αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της υπό εξέλιξης εφηβικής του προσωπικότητας, ενώ στο τρίτο «Πίσω Πάλι» χαιρόμαστε με την επιστροφή του στον τόπο του.

Ιδιαίτερα αξιόλογη η πολυδαίδαλη φαντασία του ήρωά μας έτσι όπως χτίζεται από την πένα της Γ.Αναστασοπούλου η οποία αποτελεί το σωσίβιο στις τρικυμίες που προκαλούνται στη ζωή του από τις αποφάσεις της μητέρας του. Μια φαντασία που εκφράζεται με τη χρήση λέξεων φανταστικών. Το φέρι-μποτ λέγεται μουσκεμένη παντόφλα, ο φάρος τσιμεντένιος φύλακας και ο πύραυλος παγωτό απ’το διάστημα.

Μια φαντασία που μάς θυμίζει ότι καθένας καλείται σε ανύποπτη φάση να αναλάβει το πηδάλιο του ιστιοφόρου του και καλό είναι εκτός από θάρρος να είναι οπλισμένος και με χιούμορ. Είναι το ευφάνταστο χιούμορ που μπορεί να βοηθήσει στη θέαση των συνθηκών μας με μεγαλύτερη ηρεμία, στην καλύτερη αντίληψη και αξιολόγησή τους, και πάνω από όλα στην διατήρηση της οξυδέρκειάς μας, μια και το χιούμορ είναι δείκτης ευφυίας! Χαμογελάστε λοιπόν περιδιαβαίνοντας τις σελίδες του. Δεν είμαστε μόνοι στις τρικυμίες της ζωής! 

ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΜΕ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ

ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΗ 

ΤΟ ΧΑΣΤΟΥΚΙ, Χρήστος Τσιόλκας, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΩΚΕΑΝΙΔΑ (2010)

Ραντεβού σήμερα με ένα δυνατό «χαστούκι» το οποίο έφερε στο κέντρο της δημοσιότητας, στη μεγάλη λίστα των υποψηφίων για το βραβείο Man Booker Prize 2010 τον Ελληνοαυστραλό Χρήστο Τσιόλκα. Γεννημένος στη Μελβούρνη το 1965 με αρκετά βιβλία στο ενεργητικό του – τα περισσότερα μεταφρασμένα από τις εκδόσεις Οξύ- ανοίγεται ως συγγραφέας του κόσμου, δίνοντας ελπίδες στην Αυστραλία, μια χώρα που μέχρι σήμερα έχει μόνο ένα Νομπελίστα, για μια αναγέννηση της δικής της λογοτεχνίας. Γνωστός για τον αντικομφορμισμό και την τόλμη με την οποία προσεγγίζει τα θέματα που επιλέγει, θεωρείται αξιόλογος όχι μόνο για τη ρεαλιστική του γραφή μα κυρίως για το τίμημα που καλείται εκάστοτε να ‘αποδώσει ’ στο όνομα διατήρησής του προσωπικού του στυλ γραφής.

 Ένα μπάρμπεκιου αφορμή για συγκέντρωση φίλων με τις οικογένειές τους με οικοδεσπότες τον Ελληνο-Αυστραλό Έκτορα και την Αγγλο-Ινδή γυναίκα του Αίσα. Ένας καβγάς μεταξύ των παιδιών των καλεσμένων με το Χιούγκο να ξεπερνάει κάθε όριο συμπεριφοράς κακομαθημένου παιδιού. Και ένα χαστούκι από πλευράς του Χάρι, ξάδερφου του Έκτορα σε μια προσπάθεια διαχείρισης και λήξης της άσχημης παιδικής συμπεριφοράς. Το πάρτυ διαλύεται. Ο Χιούγκο αποχωρεί με τους γονείς του φανερά ενοχλημένους και η σκυταλοδρομία χαρακτήρων και περιστατικών ξεκινάει.

Κάθε ένας από τους παρευρισκόμενους υιοθετεί μοναδικά ξεχωριστή συμπεριφορά απέναντι σε αυτό το βίαιο περιστατικό και σε κάθε κεφάλαιο αναλύεται μέσα από τη στάση του στην όλη εξέλιξη της ιστορίας ο χαρακτήρας του, η νοοτροπία του, η πολιτιστική του παιδεία.

Είναι ο τίτλος ενδεικτικός του κεντρικού θέματος του μυθιστορήματος του Τσιόλκα; Όχι. Το θέμα του βιβλίου δεν είναι η παιδική ή ενδοοικογενειακή βία. Το θέμα είναι ο άνθρωπος και η ευθύνη του όσον αφορά στην πρόκληση ή προνόηση εξάλειψης κάθε μορφής βίας. Διαβάζοντας το βιβλίο αυτό θυμάται κανείς αυτό που είχε κάποτε πει ο Γκάντι : «Η άσκηση βίας έχει αποτέλεσμα μα παροδικό. Η ζημιά που προκαλεί είναι μόνιμη». Όλοι οι ήρωες, ενήλικες και παιδιά έχουν πέσει θύματα της βίας που έχει ασκηθεί άμεσα ή έμμεσα στις ζωές τους μα το μήνυμα που δίδεται στο τέλος είναι αισιόδοξο και βαθιά ανθρώπινο.

Οι άνθρωποι πάντα και πρωτίστως θα έχουν ανάγκη για ανθρώπινη επικοινωνία, αλληλοκατανόηση, ομαδικότητα, συνεργασία, επανασύνδεση με το πληγωμένο τους εγώ μα και με τις ξεχασμένες αναμνήσεις τους και τους ανθρώπους τους. Και μέσα στο πολυπολιτισμικό μωσαϊκό στο οποίο έχει μεταμορφωθεί πια η κοινωνία της εποχής μας, το γεμάτο με πλήθος διαφορετικών και πολλές φορές συγκρουόμενων μεταξύ τους απόψεων, ηθικών κανόνων και κώδικων συμπεριφοράς, η αρμονική συνύπαρξη μπορεί να επιτευχθεί.

Ένα βιβλίο μήνυμα για την ομορφιά που κρύβεται στην πολυπολιτισμική επικοινωνία...όλοι είμαστε ισοδύναμα υπεύθυνοι για τη διατήρηση της αξίας της προσωπικής μας κληρονομιάς και τον ταυτόχρονο σεβασμό στην κληρονομιά των άλλων...

Σχολικός εκφοβισμός : Πώς αντιμετωπίζεται;

Στη Θεογονία του Ησιόδου, έργο στο οποίο περιγράφει - σε αντίθεση με τις κοσμογονίες άλλων ανατολικών λαών- την καταγωγή των θεών της Ελληνικής Μυθολογίας, η Βία αναφέρεται μαζί με τα αδέρφια της Κράτος, Ζήλος, Νίκη ως μόνιμη συνοδός του Δία. 

Συνοδός παραμένει δυστυχώς και σήμερα η Βία πολλών εκφάνσεων της ζωής μας αγγίζοντας όλες σχεδόν τις πτυχές της και απειλώντας την ηρεμία και ευμάρεια που επιζητά ο κοινός θνητός κατά τη διάρκεια του βίου του. 

Οι μορφές της ποικίλλουν ανάλογα με το χώρο εκδήλωσής της, την ιδιότητα των θυτών και των θυμάτων μα και την έντασή της. 

Και ίσως οι πιο επικίνδυνες και ύπουλες μορφές της είναι αυτές που εμφανίζονται έμμεσα και δε γίνονται άμεσα αντιληπτοί. Μία έμμεση μορφή Βίας μπορεί για παράδειγμα άνετα να θεωρηθεί η άσκηση πίεσης σε κάποιον να υιοθετήσει συμπεριφορές ή στάσεις που δεν τον εκφράζουν, ή η δημιουργία εκφοβιστικού απειλητικού κλίματος από πλευράς του θύτη για εξασφάλιση της κατάστασης που τον βολεύει. 

Ένας από τους "χώρους" που επηρεάζονται άμεσα από την ύπαρξη της βίας και μάλιστα των έμμεσων μορφών της είναι και ο ενδοσχολικός.

Η κυρίαρχη μορφή βίας εντός του σχολικού περιβάλλοντος είναι ο γνωστός παιδικός εκφοβισμός γνωστός διεθνώς με τον αγγλικό όρο bullying. 

Τι είναι λοιπόν ο Παιδικός Εκφοβισμός;;; Και πώς αντιμετωπίζεται;  

Ο Εκφοβισμός δεν είναι τίποτα άλλο παρά η δημιουργία φοβίας από πλευράς του Θύτη στο εκάστοτε επιλεγμένο θύμα μέσω της χρήσης λεκτικής απειλής ή σωματικής βιαιοπραγίας. Βέβαια ακόμα και η δημιουργία ενός κλίματος αρνητικής συμπεριφοράς, αδιαφορίας ή περιφρόνησης που αγγίζει τα όρια του σνομπισμού, μπορεί να θεωρηθεί μορφή ενδοσχολικού εκφοβισμού. 

Πόσο όμορφα ή ήρεμα μπορεί να νιώθει ένα παιδί μέσα σε ένα περιβάλλον στο οποίο πέφτει θύμα έντονης κοροιδίας όχι μόνο για την εμφάνισή του αλλά ακόμα και για τον τρόπο που αναπνέει; Αυτή είναι μια μορφή της λεγόμενης ψυχολογικής λοιπόν βίας η οποία ασκείται από ένα ή περισσότερα παιδιά στο παιδί που έχει για κάποιο λόγο ή πάλι έτσι για πλάκα και τυχαία βρεθεί στο στόχαστρό τους. 

Βρισκόμαστε λοιπόν ξαφνικά αντιμέτωποι με την εξάπλωση του παιδικού εκφοβισμού και νιώθουμε σχετικά ανήμποροι μπροστά στο ολοένα αυξανόμενο κύμα του που κατακλύζει τις σχολικές τάξεις και αυλές. 

Η κατάσταση φυσικά επιδεινώνεται και από το γεγονός ότι παρόλο που το γνωρίζουμε και το ακούμε γύρω μας ότι συμβαίνει, εξακολουθούμε- μάλλον λόγω άγνοιας, φόβου και αμηχανίας -να μην το προβάλλουμε ούτε να το συζητάμε ανοιχτά. Ο παιδικός εκφοβισμός λόγω του ότι ασκείται από πλευράς των παιδιών που θεωρούνται αθώα και ανήκουν στις λεγόμενες ιδιαίτερα ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες είναι κάτι για το οποίο δε νιώθουμε έτοιμοι να μιλήσουμε. Αποτελεί μία ακόμα αχίλλειο πτέρνα της κοινωνίας μας η οποία προκαλεί ένα περίεργο φάσμα συναισθημάτων : θυμό, οργή, αγανάκτηση, δυσπιστία ότι όντως συμβαίνει, αμηχανία. 

Ο όρος Bullying έχει εμφανιστεί από παλιότερες εποχές. Χαρακτηριστικός είναι ο χαρακτηρισμός της συγγραφέως Βιρτζίνια Γουλφ για το φασισμό του Χίτλερ και το καθεστώς του Ναζισμού, τους εκπροσώπους του οποίου χαρακτηρίζει σε γραπτό της ως Bullies.  

Το Bullying δηλαδή η άσκηση εκφοβισμού χαρακτηρίζεται συνήθως από επανάληψη και η αιτία γέννησής του μπορεί να είναι οι υφιστάμενες ιδιατερότητες συγκεκριμένων ομάδων πληθυσμού που οφείλονται σε πολιτισμικές διαφορές, φυλετική καταγωγή, φύλο, οικονομική ή κοινωνική θέση. Μπορεί όμως και να μην υπάρχει καμία ξεκάθαρα διατυπωμένη ή σχηματισμένη στο μυαλό των Θυτών διακιολογία ή αιτία ή έστω αφορμή για την άσκησή του. Πολλές είναι οι φορές που οι Θύτες όταν 'πιαστούν' και ερωτηθούν για το λόγο της βίαιης συμπεριφοράς τους θα σηκώσουν απλώς τους ώμους και θα απαντήσουν: ΄Ξέρω γω, έτσι για πλάκα' ή ακόμα χειρότερα 'Δεν ξέρω μωρέ. Μας τη δίνει η φάτσα της'. 

Ο Μαρξ είχε πει ότι η ''Βία είναι η μαμή της ιστορίας'' σε μια προσπάθεια ίσως να καταδείξει τη σαρωτική δύναμη της Βίας να γεννάει προβλήματα και καταστάσεις που μετατρέπονται αυτομάτως λόγω της καταστροφικής τους επίδρασης σε ιστορικά γεγονότα. 

Γεογονός αδιαμφισβήτητο πάντως αποτελεί πλέον η εκδήλωση φαινομένων ενδοσχολικής βίας με ανυπολόγιστες ηθικές και υλικές ζημιές σε παιδιά από παιδιά. Αξιοσημείωτο επίσης βάσει των ερευνών όλων των εμπλεκόμενων στην έρευνα του φαινομένου κοινωνικών λειτουργών, παιδοψυχολόγων, δασκάλων και γονιών είναι ότι τα θύματα σχολικής βίας μετατρέπονται πολύ εύκολα σε θύτες. Μία ερμηνεία αυτού του παράδοξου είναι η άποψη ότι ίσως αυτός που υποφέρει σε μια προσπάθεια να υψώσει κάπως το πληγωμένο και φοβισμένο ανάστημά του υιοθετεί τη βίαιη συμπεριφορά απλώς και μόνο για να αποδείξει στον ευατό του ότι είναι δυνατός παρά τα βασανιστήρια που υπέστη. 

Πώς λοιπόν αντιμετωπίζεται;  

- Χρειάζεται άμεση συνεργασία της σχολικής κοινότητας με την οικογένεια. Θεωρείται απαραίτητο το χτίσιμο ενός κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ γονιών και παιδιών οπότε σε κάθε περίπτωση εμφάνισης έστω και ψήγματος σχολικού εκφοβισμού, το παιδί να μπορεί να μιλήσει και να το εξομολογηθεί στους γονείς του.

-Μεγάλη σημασία έχει φυσικά ο ρόλος των γονιών του θύματος. Απαγορεύεται ρητώς η εμφάνιση κοροιδίας του στυλ ΄Καλά τι χαζομάρες είναι αυτές που μας λες;; Είναι δυνατόν να φοβάσαι τους συμμαθητές σου;' γιατί κάθε άλλο παρά το επιθυμητό αποτέλεσμα φέρνουν. Σκεφτείτε ότι μια πληγωμένη ψυχή θέλει πρώτα από όλα να νιώσει ασφάλεια και αγάπη η οποία δεν μπορεί να προσφερθεί με απορριπτικές ατάκες. 

-Απαραίτητη επίσης η άμεση παρέμβαση των γονιών του Θύτη μόλις αντιληφθούν ή τους κοινοποιηθεί ότι το παιδί τους ασκεί βίαιη συμπεριφορά. Η συζήτηση και η διερεύνηση των αιτιών μιας τέτοιας συμπεριφοράς γίνεται πάντα σε συνεργασία με τη βοήθεια ειδικού μα δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η αλλαγή του οικογενειακού κλίματος που πυροδότησε τέτοιου είδους συμπεριφορά προϋποθέτει ειλικρινή προσπάθεια και θυσίες από πλευράς των ίδιων των γονιών. 

Συμεπρασματικά θα λέγαμε πως και στην περίπτωση του Σχολικού εκφοβισμού ισχύει ο κανόνας που ισχύει για όλων των ειδών τα προβλήματα. Υπάρχει πάντα λύση αρκεί να εξασφαλίζεται η συνεργασία, η σκληρή και ειλικρινής δουλειά από πλευράς όλων των μεπλεκομένων και η υπομονή. Κανένα πρόβλημα δεν εμφανίζεται ξαφνικά. Σιγοβράζει πάντα στη φωτιά το τσουκάλι των συνθηκών που το γεννούν. Για αυτό και πάντα ακούγεται δια στόματος όλων ότι η πρόληψη είναι σημαντικότερη της αντιμετώπισης. 

Ναι η πρόληψη είναι σημαντικότερη μα για να υπάρξει πρέπει να προηγηθεί η αποδοχή της πραγματικότητας. Και η πραγματικότητά μας έχει πολλούς κακούς δράκους και μάγισσες για τους οποίους το μαγικό ξόρκι που θα λύσει τα μάγια τους και τις κακίες τους δεν είναι άλλο από μια λέξη: Συνεργασία !