Αντιμέτωποι με την ιστορία της ¨απώλειας¨

 

¨Αυτό που ίσως είναι ο άνθρωπος,


                                       του το λέει μόνο η ιστορία του. ¨

                                                                                                       Wilhelm Dilthey

Ακόμα και αν δε θυμόμαστε επακριβώς να αριθμήσουμε ή να ονοματίσουμε τις φορές που ο άνθρωπος στη διάρκεια της μέχρι τώρα πορείας του βρέθηκε αντιμέτωπος με το δύσκολο έργο του ¨ορισμού¨ του και κατ΄επέκταση της ¨ανάλυσης¨ της ύπαρξής του, όλοι μας γνωρίζουμε ασυναίσθητα ότι είναι πάμπολλες!



Όπως φυσικά γνωρίζουμε και το λόγο. Γιατί δε νομίζω ότι θα διαφωνήσετε με την παραδοχή της εκ φύσεως προερχόμενης περιέργειάς μας! Είναι η περιέργεια αυτή η οποία τόσο επιτυχώς διαπιστώθηκε και συνειδητοποιήθηκε όχι μόνο ως προς την απλή της υπόσταση αλλά κυρίως ως προς την επίδρασή της στην ανθρώπινη εξέλιξη από τις πρώτες στιγμές – ορόσημα της φιλοσοφικής σκέψης. Η Αριστοτελική δε ρήση ¨Πάντες άνθρωποι φύσει ορέγονται του ειδέναι¨, διατυπώνει εύστοχα την ευρύτητα της ισχύος της. Δεν υπάρχει κανείς θνητός που από τη φύση του δεν επιθυμεί να μάθει, δεν είναι ¨περίεργος¨ να γνωρίσει. Μόνο που όπως κάθε έννοια έτσι και η περιέργεια ταλαντώνεται μεταξύ της θετικής μα και αρνητικής της σημασίας.



Φαίνεται βέβαια από τα μέχρι σήμερα βήματά μας τόσο σε ατομικό, εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο πως ταλανιζόμαστε αρκετά ως προς το να μάθουμε το βασικότερο τελικά αντικείμενο του πόθου μας απόκτησης γνώσεων, τον εαυτό μας.



Και ίσως εδώ ταιριάζει αυτό που πάντα μάς έλεγαν οι παππούδες μας να προσέχουμε όταν πέφταμε στα δίχτυα της άσκησης κριτικής. Δίδασκαν πάντα να προσέχουμε την παγίδα άσκησης κριτικής που τόσο εύκολα ασκείται στους άλλους μα τόσο σπάνια στους εαυτούς μας. Η γνώση ως διαδικασία απαιτεί ενδελεχή μελέτη, κριτική ματιά, έμφαση στις λεπτομέρειες και πάνω από όλα ειλικρινή και τίμια συμπεριφορά. Γιατί με κλειστά ή εθελοτυφλή μάτια ή/ και αυτιά πώς μπορεί άραγε κανείς να μάθει;



Δεν μπορεί. Τόσο απλό. Μπορεί να πείθει τον εαυτό του ότι μαθαίνει, μπορεί να αφήνεται με πρόσκαιρη ανακούφιση στης πλάνης την ψευδαίσθηση, μα δε μαθαίνει. Και η πειθώ και η ψευδαίσθηση είναι οι δύο πιο ανθεκτικές ασπίδες άμυνας του εαυτού μας απέναντί μας.



Ακούγεται περίεργο και ίσως κάποιοι βιαστείτε να θεωρήσετε όλο τούτο το συλλογισμό περί ασπίδων και άμυνας υπερβολικό. Μα αναρωτηθείτε ένα λεπτό τούτο το απλό. Μήπως δε φοβόμαστε μόνο το άγνωστο; Μήπως υπάρχει και ένας άλλος λανθάνων και τόσο καλά κεκαλυμμένος φόβος που λόγω της ικανότητάς του να παίζει τόσο καλό κρυφτό, γίνεται και τόσο δύσκολα αναγνωρίσιμος;



Είναι ο φόβος του οικείου. Ναι ακούγεται ίσως αρκετά παράλογο, μα είναι αλήθεια τόσο παράλογο; Πόσα οικεία δεν αφήσατε στην άκρη, στην προσπάθειά σας να χωρέσετε στον ουρανό της καθημερινότητάς σας τα ολοένα και αυξανόμενα απάτητα κομμάτια του φεγγαριού που η περιέργειά σας θέλησε να μάθει; Ή πάλι πόσα οικεία δεν ξεχάσαμε κάπου στη μέση του κυνηγιού μας για μια καινούρια, συναρπαστική γνώση;



Και έτσι το οικείο μετατρέπεται απροσδόκητα σε κάτι τελείως άγνωστο. Μα τρομάζει τόσο περισσότερο το άγνωστο που παλιά ήταν γνωστό από ό,τι το παρθένο άγνωστο. Γιατί το άγνωστο που μεταλλάχτηκε χάνοντας της πρώτης του υφής το χαρακτήρα κουβαλά μαζί του το μικρόβιο της λήθης, τον ιό της άοκνης προσπάθειας να θυμηθούμε πώς ήταν, πώς ήμασταν και έτσι την νόσο του εφιάλτη του σύγχρονου ανθρώπου: να απωλέσει τα οικεία κομμάτια του, να αποσυντεθεί σε ένα παζλ ανόμοιων, νέων μη αξιολογούμενων εμπειριών που απλώς συνθέτουν την αποπροσανατολισμένη εικόνα του.



Δεν ξέρει ο άνθρωπος τι είναι και περνά τη ζωή του προσπαθώντας να το ανακαλύψει. Μα κάθε ανακάλυψη υποκύπτει πάντα στης εποχής της το κοινωνικοπολιτιστικό περιβάλλον. Ακόμα και αυτά τα κλασικά χαρακτηριστικά του που έχουν προκύψει μετά από μακροημερείς μελέτες επιστημών – ενδεικτικά αναφέρω τη φιλοσοφία, κοινωνιολογία και παιδαγωγική -υπόκεινται στης αμφισβήτησης την θεώρηση.



Από τη στιγμή που γεννιόμαστε βρισκόμαστε αυτομάτως σε σχέση αμοιβαίας αλληλεπίδρασης με τον κόσμο μας ως όντα ανοιχτά προς αυτόν. Ξεκινάει η διαδικασία αυτοπροσδιορισμού μας και επηρεασμένοι από τους φόβους μας στεκόμαστε τόσες πολλές φορές ενεοί μπροστά σε αυτά που έχουν ήδη ειπωθεί αλλά και σε αυτά που μόνοι μας ¨βλέπουμε¨. Και ακόμα και αν η γνώση μας για εμάς, για τη φύση μας, επιζήσει των ανατροπών της ζωής και αποκρυσταλλωθεί δεν σημαίνει αυτομάτως ότι ισχύει επ΄άπειρον. Πολλές εξίσου οι φορές των ανατροπών της, φορτισμένες με την τεράστια δυσκολία της αποδοχής τους.



Ίσως η μεγαλύτερη πρόσκληση που η σημερινή εποχή μάς απευθύνει δεν είναι η εύρεση τρόπων επιβίωσής μας αλλά ο προσδιορισμός της φύσης μας στο σημερινό κοινωνικό γίγνεσθαι. Ένας προσδιορισμός που μέσα από τη μικρή πορεία ιστορίας που θα διαγράψει θα προβληματίσει αλλά και θα διαφωτίσει τις επόμενες γενιές στο δικό τους ταξίδι περιπέτειας. Πρόσκληση συμμετοχής ενεργής στη δημιουργία της ιστορίας μας είναι το παγκόσμιο κάλεσμα και πρέπει να αποφασίσουμε αν θα ανταποκριθούμε. Όταν ο Wilhelm Dilthey (19 November 1833 – 1 October 1911), γερμανός ιστορικός, ψυχολόγος, κοινωνιολόγος και φιλόσοφος, ιδρυτής του φιλοσοφικού ρεύματος της ερμηνευτικής, αποπειράθηκε να φωτίσει το σκοτεινό μυστήριο της ύπαρξής μας, δεν ήξερε πως θα έρθει ίσως η στιγμή εκείνη που η αδιάσειστη διδακτική δύναμη του πλούτου της ιστορίας θα τίθετο σε κίνδυνο. Μα αυτή τη στιγμή βιώνουμε και αναρωτιέμαι πόση παθητικότητα χωράει ακόμα στις σελίδες του παρόντος μας.



Η ιστορία γράφεται κάθε λεπτό αλλά προϋποθέτει την ενεργή δράση των εν ζωή όντων της. Σταματείστε ένα λεπτό ό,τι κάνετε και αναρωτηθείτε: Τι θέλετε να λέει για εσάς η ιστορία;;; Τι ιστορία θέλετε να γράψετε; Την ιστορία της απώλειας των οικείων σας ¨κομματιών¨ ως άτομο, ως έθνος, ως παγκόσμια κοινότητα; Ή την ιστορία της εύρεσης των ¨κοινών σταθερών¨ σας;