Όταν οι Καρυάτιδες χάνουν τον τόνο τους...

«Αι Καρυάτιδαι», ουσιαστικό θηλυκού γένους, τρίτης κλίσης, προέκυψε από την ανάγκη της ομιλούσας τότε κοινότητας να αποδώσει ένα χαρακτηρισμό στις ιέρειες της θεάς Άρτεμης ή αρχαιοελληνιστί «Αρτέμιδος». Η Άρτεμις, δίδυμη αδερφή του θεού Απόλλωνα, θεά του κυνηγιού και της φύσης, συγκέντρωνε το θαυμασμό και τη λατρεία του αγροτικού κυρίως πληθυσμού. Ένας από τους πιο ξακουστούς στην Αρχαία Ελλάδα τόπους λατρείας της ήταν το ιερό της στις σημερινές Καριές. «Αι Καρυαί» που βυθίστηκαν στον ωκεανό της Νεοελληνικής απλοποίησης και το «υ» «εξέπεσε» (για να δανειστούμε το δόκιμο γλωσσολογικό όρο) στο απλούστερο «ι».

Οι νεαρές κοπέλες που επιλέγονταν να τιμούν τη θεά εκτελώντας τις λατρευτικές τελετουργίες προς τιμή τους, κατάγονταν κατά βάση από τη Λακωνία, αν και η εντοπιότητα δεν αποτελούσε βασικό κριτήριο επιλογής τους. Ήταν η ομορφιά τους και η λυγερή κορμοστασιά τους, σε συνδυασμό με την προσωπική τους επιλογή να αφιερώσουν τα νιάτα τους στη λατρεία της πεισματικά εργένιδος θεάς, τα εχχέγυα που άνοιγαν την πόρτα του ιερού. Όπως ήταν φυσικό οι λυγερόκορμες παρθένες κόρες – ιέρειες ταυτίστηκαν στη συνείδηση του αρχαιοελληνικού κόσμου με την έννοια της ομορφιάς και της αφοσίωσης. Σταδιακά ο χαρακτηρισμός τους «Καρυάτιδες» που σηματοδοτούσε την ταυτότητά τους, μετετράπη σε σύμβολο της αιώνιας ομορφιάς, της αγνότητας και της πιστής αφοσίωσης. Γι’αυτό και οι αρχιτέκτονες ανά την Ελλάδα παράγγελναν στους γλύπτες μαρμάρινες Καρυάτιδες με τις οποίες αντικαθιστούσαν τους κίονες στην είσοδο ναών ή άλλων μνημείων. Κάπως έτσι οι Καρυάτιδες βρέθηκαν κάποια στιγμή να κοσμούν την είσοδο σε τάφους, συμβολίζοντας την ιερότητα και την αναγκαιότητα τήρησης αυτής της ιερότητας στην τελευταία κατοικία των θνητών, πριν εισέλθουν στο αιώνιο βασίλειο του Άδη. Ένα τέτοιο ζευγάρι Καρυάτιδων βρέθηκε και στον τάφο της Αμφίπολης, ενισχύοντας φυσικά την πεποίθηση ότι ο τάφος ανήκει σε κάποια σπουδαία προσωπικότητα, της οποίας η τελευταία κατοικία όφειλε να φυλαχτεί από κακόβουλες ενέργειες σύλλησης ή οιουδήποτε έτερου βανδαλισμού. Μα το δημοσιογραφικό δαιμόνιο ξύπνησε παράλληλα με το δαιμόνιο της ανασκαφής και έθεσε το ερώτημα: Ο τόνος πού είναι σωστό να πάει; Λέμε «των Καρυάτιδων», «των Καρυατίδων» ή «των Καρυατιδών»; Η αλήθεια είναι ότι η γενική πληθυντικού των θηλυκών ονομάτων αποτελούσε πάντα μήλο της έριδος ανάμεσα σε γλωσσολόγους και φιλολόγους, ενώ για τους μαθητές ήταν σταθερός εφιάλτης. Αν ακολουθηθεί η πεπατημένη γραμματική οδός, τότε ο τόνος στη γενική πρέπει κανονικά να κατέβει και να υιοθετηθεί η γενική «των Καρυατίδων» κατά «των ελπίδων». Μα αν πάλι ληφθεί υπόψη ότι η λέξη χρησιμοποιήθηκε ως χαρακτηρισμός και έτσι αυτομάτως μετετράπη σε επίθετο, τότε η γραμματική προβλέπει ότι στα επίθετα ο τόνος δεν κατεβαίνει απαραιτήτως στην παραλήγουσα στη γενική πληθυντικού.

Η γλώσσα ορίζει ότι «σωστό» είναι αυτό που «υιοθετείται» από την ομιλούσα κοινότητα. Με την προϋπόθεση όμως ότι ο σεβασμός σε κάθε ζωντανό γλωσσικό κύτταρο και στην ιστορία του καλλιεργείται και τηρείται με πίστη και αφοσίωση. Εξ αφορμής λοιπόν αυτού του «γραμματικού πυρετού» που υπέπεσε στην αντίληψή μου τις τελευταίες ημέρες, έρχομαι να θέσω ένα άλλο ερώτημα: Πόσο έτοιμοι είμαστε να σεβαστούμε τα ευρήματα της ταφικής ανασκαφής της Αμφίπολης μόλις ολοκληρωθούν; Εύχομαι ένας παρεμφερής πυρετός να κυριεύσει τους έχοντας την ευθύνη να τηρηθεί ο πρέπων σεβασμός και η πρέπουσα απόδοση τιμής. 

Επιστρέφοντας...

Επιστρέφοντας...
Σύμφωνα με τον Όμηρο, ο Οδυσσέας προτίμησε να δει τον καπνό να βγαίνει από την καμινάδα του πατρικού του έναντι του δώρου της αιώνιας ζωής που του προσέφερε η Νύμφη Καλυψώ. Φυλακισμένος στην πολυτέλεια της ζωής στο νησί της, πολλές ήταν οι φορές που κατέφευγε στην παρηγοριά της απέραντης θέας του πελάγους. Ένιωθε πως αγναντεύοντας τη θάλασσα, ερχόταν λίγο πιο κοντά στο νησί του. Και όταν έφθασε η στιγμή που οι Ολύμπιοι Θεοί αποφάσισαν να του χαρίσουν το δικαίωμα της επιλογής, δεν δίστασε ούτε στιγμή. Η επιστροφή στην Ιθάκη του ήταν αυτό που αδιαμφισβήτητα ποθούσε. Ο νόστος του ήταν το νόημα του πολύχρονου αγώνα του. Ήξερε πού ήθελε να πάει και γιατί. Ευτυχισμένος ο περιπλανητής που γνωρίζει τον τελικό του προορισμό... Γιατί ακόμα και αν αλλάξει η πυξίδα του προσανατολισμό, ποτέ δε θα απωλέσει την ηθική ικανοποίηση της αρχικής του γνώσης, της πρώτης του σιγουριάς.
Ο Οδυσσέας του σήμερα όμως έχει αλλάξει. Όχι μόνο γιατί δε φυλακίζεται πια από μία παρά από πολλές Νύμφες, αλλά κυρίως γιατί η χαρά του νόστου του απειλείται. 

Δεν προλαβαίνει να τη βιώσει. Ενώ το φθινόπωρο ταυτίζεται με την έννοια της επιστροφής στα πεπατημένα, στα νέα που θέλουμε να δοκιμάσουμε και να πειραματιστούμε, στα παλιά που αγαπάμε ή που θέλουμε να αλλάξουμε, δε μάς γεμίζει τόσο με χαρά όσο με άγχος... Μου έχει τόσο λείψει ο νόστος μου... και τον αποζητώ... μέσα από τις σκέψεις μου που μοιράζομαι μαζί σας, μέσα από τα αντιηλιακά που απομένουν επιμελώς ξεχασμένα στη βεράντα, μέσα από τη μυρωδιά του διάφανου αυτοκόλλητου που θα ντύσει τα βιβλία των παιδιών μου... τον αποζητώ μέσα από όσα θέλω να ξαναβρώ και μέσα από όλα όσα ονειρεύομαι να αλλάξω... επιστρέφοντας λοιπόν τον καλωσορίζω και τον μοιράζομαι μαζί σας...

To Tάμα - Ποίημα

Το Τάμα

Τάζουμε τη ζωή μας

χωρίς ενδοιασμό

σε ‘τέχνες’ άχαρες, ή μάλλον τεχνικές

Τάζουμε τη ζωή μας

χωρίς σκέψη, χωρίς πάθος, χωρίς ιδανικό

στον τρόπο να μάθουμε να επιβιώνουμε και καλά ‘επιτυχώς’

Τάζουμε τη ζωή μας σε σκοτεινό,

χωρίς το φως της ιδέας της υψηλής, σκοπό

Τάζουμε τη ζωή μας και περιμένουμε ….

να δούμε τις μορφές των άλλων γύρω μας,

που μοιράζονται το ίδιο με μας τάμα,

να αποκτούν βλέμμα φωτεινό,

χαμόγελο χρωματιστό, ψυχή….

Γιατί μόνο έτσι ίσως βρούμε μια χαραμάδα φωτός

στο τάμα μας το σκοτεινό….

Κάθε λαός ....

Κάθε λαός είναι μια ενεργή, σκεπτόμενη ομάδα που βρίσκεται σε αλλεπάλληλες αληλλεπιδράσεις με άλλους λαούς. Κάθε λαός είναι μια μίξη. Μίξη παράδοσης, ιστορίας, παρόντος και παρελθόντος, ελπίδας, απογοήτευσης, ονείρων που βρίσκονται σε εκκρεμότητα και πραγματικότητας.

Κάθε λαός είναι ένα αποτύπωμα στον ιστορικό χάρτη της ανθρωπότητας. Μα πάνω από όλα, κάθε λαός είναι ένα κομμάτι του παζλ που λέγεται «κόσμος μας». Και ο κόσμος μας είναι ένα τεράστιο ψηφιδωτό. Μία ψηφίδα αντιστοιχεί σε μία, μοναδική εθνικότητα.  Και το παγκόσμιο υφαντό νοείται ως η αρμονική συνύπαρξη όλων των ψηφίδων.

Μία απόπειρα αρμονικής συνύπαρξης και κοινής, συλλογικής δημιουργίας είναι και η έννοια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι σε κάθε εκλογή των μελών του Ευρωκοινοβουλίου, οι πολίτες κάθε χώρας καλούνται να υπηρετήσουν την ιδιότητά τους ως πολίτες μίας ευρύτερης πολυπολιτισμικής ομάδας. Κάπου στα τέλη του 4^ου αιώνα π.Χ. ο Πλάτωνας θέλοντας να τονίσει την ευθύνη που οφείλει να χαρακτηρίζει και να συνοδεύει την προσωπικότητα κάθε ενεργού πολίτη, είχε πει ότι «Όσοι αδιαφορούν για τα κοινά είναι καταδικασμένοι να εξουσιάζονται πάντα από ανθρώπους κατώτερούς τους».  «Κάθε λαός είναι άξιος των ανθρώπων που τον κυβερνούν. Κανείς δεν είναι πιο υποδουλωμένος από εκείνους που εσφαλμένα πιστεύουν πως είναι ελεύθεροι.». Πλάτωνας 427-347π.Χ.

σίγουρα η πλειονότητα των πολιτών δεν αδιαφόρησε και σίγουρα ο θυμόσοφος όπως χαρακτηρίστηκε λαός από πολλούς πολιτικούς και δημοσιογραφικούς παράγοντες έδωσε ένα μήνυμα. 

Το σίγουρο όμως επίσης είναι ότι η πλειονότητα των σύγχρονων πολιτών δεν πάσχει τόσο από έλλειψη συνειδητοποίησης της ευθύνης όσο από κυριάρχηση από φόβο. Κάθε επιλογή γίνεται με υπευθυνότητα που συνυπαρχει με ένα φόβο. Φόβος για το τι μέλλει γενέσθαι με τις επιλογές τους, για το πώς θα λειτουργήσουν οι επιλογές και για τον αν η ευθύνη τους ανελήφθη με τρόπο που θα αποδειχθεί ευεργετικός για το κοινό καλό. Θα μπορούσε κάποιος ίσως κιόλας να υποστηρίξει ότι ο κυρίαρχος φόβος του εκλογικού σώματος είναι πως η ελευθερία τους έχει ήδη χαθεί εδώ και πολύ, πάρα πολύ καιρό και ότι απλώς λειτουργούν μέσα σε μια ψευδαίσθηση ελπίδας πως μπορούν να την ανακτήσουν. Ίσως ο Πλάτωνας αν ζούσε σήμερα να θύμιζε σε όλους ότι η ελευθερία δε συγκατοικεί με το φόβο. Ας αρχίσουμε να νιώθουμε εξοικειωμένοι με τις επιλογές μας και την ευθύνη που κουβαλούν χωρίς να στρουθοκαμηλίζουμε και ας θυμηθούμε ότι το βασικότερο όλων είναι η αποδοχή της εκάστοτε επιλογής μας και η διαχείρισή της. 

Η ψήφος και ο ψόφος

«Η ψήφος και ο ‘ψόφος’ ...»

Οι εκλογές έφτασαν και άσχετα με το πόσοι τελικά θα τιμήσουν με την ψήφο τους την εκλογική διαδικασία, το σίγουρο είναι ότι αρκετοί, ίσως ακόμη περισσότεροι από αυτούς που θα εμφανιστούν τελικά στην κάλπη, θα περάσουν λίγη ώρα καθισμένοι στον καναπέ τους, απηυδισμένοι μεν από την όλη πολιτικολογία αλλά ετοιμοπόλεμοι για λεκτικές αψιμαχίες που κάπως θα καταφέρουν να ‘διασκεδάσουν’ την ανία και σταθερά εμφανιζόμενη κούρασή τους.

Το ιδανικό του ενεργού πολίτη βέβαια απαιτεί την ενεργή συμμετοχή και δήλωση της ψήφου και όχι μόνο τη θέαση των δρώμενων εκ του καναπέως. Μα το ιδανικό του ενεργού πολίτη ολισθαίνει στις συσωρευμένες απογοητεύσεις όπως ολισθαίνει και υποφέρει και η ίδια η λέξη στα στόματα των κυριευμένων από βιάση και πολιτική ζέση ομιλητών. Εκεί λοιπόν που κάθεται ο ετοιμοπόλεμος για τις λεκτικές αψιμαχίες θεατής, έτοιμος να απολαύσει τις κοκορομαχίες των τηλεοπτικών παραθύρων, τσουπ έρχεται το γλωσικό ολίσθημα, το lapsus linguae όπως έλεγαν και οι Λατίνοι –ακριβής μετάφραση «ολίσθημα της γλώσσας» - και ο θεατής βομβαρδίζεται με την αρσενικοποίηση του όρου. «Διεκδικούμε ‘τον ψήφο’ του πολίτη του αύριο», λένε οι υποψήφιοι. Και η ψήφος γίνεται ο ψήφος. Και κανείς δεν αντιδρά. Ψόφος και καταχνιά πέφτει ολόγυρα από το γλωσσικό ολίσθημα. Και κανείς δεν το προσέχει ιδιαίτερα. Αγωνιά να δει την απάντηση του καθισμένου δίπλα ή απέναντι, πολιτικού αντιπάλου. Έτσι και αλλιώς τι σημασία έχουν τα γένη; Ζούμε πια σε μια εποχή που μάλλον δείχνει να προτιμά την ανάμειξη των γενών. Άραγε και των γενεών; Ναι, ίσως και των γενεών. Γιατί η αλήθεια είναι αγαπητοί μου ψηφοφόροι ότι υπάρχει μια κινητικότητα μεταξύ των γενεών. Νέα παιδιά τάσσονται υποστηρικτές της παλαιάς μορφής πολιτικής ιδεολογίας, ενώ εκπρόσωποι της παλιότερης γενιάς με συντηρητικές πάντα απόψεις, ξάφνου ξυπνούν και αποφασίζουν να ταχθούν στο πλάι της νέας επερχόμενης γενιάς της αλλαγής. Μια τρέλα και ένα μπέρδεμα δηλαδή. Μεγάλης έκτασης ανάμειξη και τα πολιτικά ιδεώδη και στεγανά χαλαρώνουν τους μεντεσέδες της πόρτας τους. Όποιος θέλει, όπου θέλει, χρίζεται αυτομάτως υποψήφιος. Είτε από δική του υπαιτιότητα είτε ως μέρος του εκλογικού τρικ και κόλπου έλξης ψηφοφόρων. Χρίζουμε και έναν άλλον ως υποψήφιό μας και μέχρι να καταλάβει τι του έχει συμβεί και πώς έχει καπηλευτεί το όνομά του, οι εκλογές θα έχουν τελειώσει.

Ίσως τελικά η ψήφος δεν ολιθαίνει τυχαίως λεκτικά στον ψόφο. Ο λαός λέει ότι κάνει «ψόφο» όταν θέλει να δώσει έμφαση στο έντονο κρύο, στους κακοτράχηλους χειμώνες και στην αγριάδα της φύσης. Μα πώς άραγε το εκλογικό τοπίο του σήμερα μπορεί να χαρακτηριστεί ως ηλιόλουστο με έλλειψη αέρηδων, χωρίς ξηρασία, με ανυδρία και χωρίς νέα άνθη;

Πώς η ψήφος φέτος θα γλιτώσει την μετάλλαξή της σε ψόφο;

«Όταν ένα ‘ι’ αλλάζει σε ‘η’»...

«Όταν ένα ‘ι’ αλλάζει σε ‘η’»

                                                περί "Γουδιού" ή "Γουδηού"  ο λόγος;;;

Ένας από τους μύθους που συντροφεύουν τους έχοντες την ιδιότητα του φιλολόγου είναι η εικόνα τους να περνούν ατελείωτες ώρες μπροστά σε λεξικά ή σε βιβλία γλωσσολογίας ψάχνοντας να βρουν τις μυστηριώδεις αποσκευές κάθε λέξης, την ιστορία της. Εγώ πάλι ενώ μαγεύομαι όταν τις ακούω, τις ξαναθυμάμαι ή τις ανακαλύπτω, ανήκω σε αυτούς θα ανατρέξω στη βοήθεια ενός λεξικού πρωτίστως λόγω μιας ερώτησης που θα μου ζητήσει τη σιγουριά της επιστημονικής τεκμηρίωσης.

Η σημερινή αναζήτηση ξεκίνησε κάπως έτσι. Πίνοντας τον καφέ μου γίνομαι μάρτυρας συνομιλίας μαμάς και παιδιού. Τα σχολεία αναμένονται να ανοίξουν οπότε καιρός είναι να τελειώσουν αυτό το ρημαδιασμένο βιβλίο των καλοκαιρινών διακοπών. Τσουπ την ώρα που σηκώνω την αχνιστή μου κούπα αρχίζει δίπλα μου η κατσάδα του αγωνιώδη γονιού.

-Καλά το μυαλό σου πού είναι;;; Πόσες φορές πρέπει να το πούμε; Όταν έχεις «το» μπροστά τα γράφεις όλα με ‘ι’ στο τέλος. Όλα ανεξαιρέτως εκτός βέβαια από τις εξαιρέσεις...

-«Είσαι άδικη. Λες ψέματα. Ψέματα.» πετάγεται ο/η εκπρόσωπος της μαθητιώσας νεολαίας. Και η γειτονιά μας γιατί γράφεται με ‘η’; Ε, μου λες;

Σιωπή. Στήλη άλατος η μαμά και εμένα με τρώει η περιέργεια...ποια είναι η περιοχή; «Γουδί παρακαλώ» ακούς την εντολή στο ταξί που τους παίρνει άρον άρον και έρχεται αυτή η άλλη απορία.

Περί Γουδιού ή Γουδηού ο λόγος; Γιατί για όσους δεν το έχετε παρατηρήσει να σάς διαφωτίσω. Το Γουδί έχασε κάποια στιγμή το ‘ι’ του και απέκτησε ένα ‘η’ στις ταμπέλες του τόοοσο μεγάλο. Και μένεις με την απορία, φιλόλογος ή όχι, πώς γίνεται αυτό;

Άνοιξα το λεξικό και ανέτρεξα και στις γλωσσολογικές μου πηγές. Λοιπόν ξαναθυμήθηκα ότι οι περισσότερες γειτονιές της Αττικής απέκτησαν προσωνύμια από τις οικογένειες που κατείχαν την πλειονότητα των κτημάτων. Κάποτε δηλαδή έλεγαν «στου Γαλάτση», «στου Βαρυμπό(μ)πη», «στου Γουδή» (ναι ναι υπήρχε μεσαιωνική οικογένεια με επίθετο Γουδή). Κάποτε, γιατί κάποια στιγμή οι κάτοικοι άρχισαν να λένε «μένω στο/στη» και «όχι μένω στου». Και έτσι φυσικά η γλώσσα προσαρμόστηκε στις ανάγκες των εκφραστών της, πέταξε το ‘η’ και το έκανε ‘ι’.

Η γλώσσα το έκανε μα οι υπεύθυνοι για τις ταμπέλες με τα προσωνύμια δεν το έκαναν. Και αυτό το ‘η’ που έγινε ‘ι’ πολύ με προβλημάτισε. Όχι γιατί έγινε αλλά για το τι γίνεται αφότου έγινε. Αν για κάθε αλλαγή που επιβάλλεται από τις επιταγές της εποχής της μένουμε κολλημένοι στο πριν, πόσα πέρα δώθε η-ι και ι-η μάς περιμένουν;

Αν ένα προσωνύμιο παραμένει γραμμένο με λάθος τρόπο παραπλανώντας τα παιδικά μυαλά τότε το γίνεται με την καθεστηκυία τάξη που πρέπει πια να αποδεχτεί την ανάγκη της αλλαγής της;

Δεν ξέρω τι γίνεται. Δεν ξέρω τι μέλλει γενέσθαι. Μα ξέρω ότι η κορυφή του βουνού κατακτιέται τελευταία. Και στους πρόποδες του είναι όλες αυτές οι μικρές ατομικές αλλαγές που πρέπει, αν αποδειχτούν από το κοινό αίσθημα αναγκαίες, αν μη τι άλλο να γίνουν συνείδηση. Αυτές οι μικρές αλλαγές θα ανοίξουν το δρόμο για τις μεγάλες ουσιαστικές. Αλλιώς έτσι θα είναι αν έτσι νομίζουμε...δε νομίζετε; 

Τα περασμένα δεν είναι όνειρο - Θοδωρής Καλλιφατίδης , Εκδόσεις Γαβριηλίδης

                Ραντεβού σήμερα με το πρόσφατο έργο του αγαπημένου Θοδωρή Καλλιφατίδη. Εν έτει 2013 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη το βιβλίο του με τίτλο «Τα περασμένα δεν είναι όνειρο», το οποίο και τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο Μαρτυρίας-Βιογραφίας-Χρονικού-Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας 2013.

Τα περασμένα δεν είναι όνειρο, Θοδωρής Καλλιφατίδης, Εκδόσεις Γαβριηλίδης

                Πολλές είναι οι φορές που νιώθεις ότι κάτι που ζεις έχεις ήδη προλάβει να το ονειρευτείς. Και πολύ περισσότερες ακόμα είναι οι φορές που ονειρεύεσαι να ζήσεις κάποια στιγμή αυτό που τόσο πολύ και για τόσο καιρό εύχεσαι και διακαώς επιθυμείς. Τι γίνεται όμως με αυτά που έχεις ήδη ζήσει; Αν δεν πέσουν στον καιάδα της λήθης, εξωραίζονται στη χώρα του ονείρου; Κάποιες δε φορές όταν είναι τόσο ωραία τα περασμένα φοβάσαι ότι τα ονειρεύτηκες και ότι δεν τα έχεις ζήσει ποτέ;

Ο Θοδωρής Καλλιφατίδης παίρνει από το χέρι τη δική του μνήμη και επισκέπτεται όχι μόνο τις ευχάριστες ονειρεμένες παρελθοντικές του στιγμές, αλλά όλη του τη ζωή όπως γεννήθηκε και εξελίχθηκε μέχρι σήμερα. Πιάνει από το χέρι τα αγαπημένα του πρόσωπα που στάθηκαν φάροι φωτισμένοι στη ζωή του και μάς ταξιδεύει στη γεύση των κουραμπιέδων της μαμάς του, στα χρόνια της Κατοχής στους Μολάους, στη διαφυγή του στην Αθήνα με τον πατέρα του πίσω στη φυλακή από τους Γερμανούς, στη μετανάστευσή του στη Σουηδία.

Προσωπικά θεωρώ τον κο Καλλιφατίδη χαρισματικό στη συγγραφή του. Η πένα του μιλάει με φωνή, άλλοτε πιο βροντερή και άλλοτε πιο χαμηλότονη. Μα μιλάει και ξυπνάει τις μνήμες τις εσωτερικές στον κάθε αναγνώστη του, προσφέροντας μια νέα αφορμή εκκίνησης του εσωτερικού μας ξυπνήματος.

Μπορεί μια αναπόληση σε μορφή χρονικού βιογραφίας να μην αγγίζει όλα τα γούστα. Μα η ειδοποιός διαφορά αυτής της κατάθεσης της συγκεκριμένης προσωπικής ιστορίας κουβαλά το βασικότερο ίσως χαρακτηριστικό της πενυματικής γραφής του κου Καλλιφατίδη. Ανακαλύπτει και σκιαγραφεί με μοναδικό τρόπο τα κανάλια επικοινωνίας που ενώνουν τη μοίρα του τόπου μας με τη μοίρα των ανθρώπων του. Ο Θοδωρής Καλλιφατίδης αποδεικνύει για άλλη μια φορά το μεγαλείο της αλληλεπίδρασης μεταξύ της πατρίδας μας και των παιδιών της.