ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ - ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ¨ΤΟ ΒΗΜΑ SCIENCE'', 28.03.2011

ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί ομότιτλο άρθρο δημοσιευμένο στο BHMA SCIENCE , 28.03.2011, 12.30μμ

Αστρονομικό «γκάτζετ» του Μινωικού πολιτισμού εντόπισε έλληνας ερευνητής σε ξεχασμένα πλακίδια του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου

Ο ερευνητής δρ Μηνάς Τσικριτσής ανέσυρε από τα αρχεία του Μουσείου Ηρακλείου ένα εύρημα που αλλάζει τη γνώση μας για τον μινωικό πολιτισμό: το πρώτο ηλιακό ρολόι και αναλογικό υπολογιστή γεωγραφικού πλάτους και εκλείψεων, που προηγείται του μηχανισμού των Αντικυθήρων κατά 1.400 χρόνια. Είναι διαστάσεων πυξίδας, αλλά έχει και «γιγάντιο αδελφό»: το πασίγνωστο Στόουνχεντζ!

Ο ερευνητής Μηνάς Τσικριτσής, κρατώντας στα χέρια του ένα ομοίωμα του «Υπολογιστή του Παλαιοκάστρου»Στα τέλη Φεβρουαρίου μια παρουσίαση βιβλίου έλαβε χώρα στην κατάμεστη αίθουσα «Ανδρόγεω» του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης. Αναλύοντας εκεί το περιεχόμενο του βιβλίου του, «Αστρονομία Κρητομυκηναϊκού Πολιτισμού», ο ερευνητής αιγαιακών γραφών δρ Μηνάς Τσικριτσής προέβη σε πρωτότυπες παγκοσμίως αποκαλύψεις, που αφορούν την τεχνολογία και την επιστημονική γνώση των Μινωιτών. Αποκαλύψεις οι οποίες προέκυψαν από την ερμηνεία παραστάσεων που απεικονίζονται σε δύο πλακίδια, από το Παλαίκαστρο Σητείας.

Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε ρωτήσαμε τον ερευνητή:

- Κύριε Τσικριτσή, πώς φθάσατε στη μελέτη αυτών των ευρημάτων;«Τα τελευταία δύο χρόνια, ασχολούμενος με μινωικά ευρήματα που έχουν σχέση με την αστρονομία του κρητομυκηναϊκού πολιτισμού, έχω έλθει σε επαφή με πολλά ευρήματα αστρονομικού ενδιαφέροντος, τα οποία περιγράφω στο πρόσφατο βιβλίο μου. Τις εικόνες της μήτρας από το Παλαίκαστρο τις βρήκα δημοσιευμένες στην "Αρχαιολογική Εφημερίδα" του 1900, αλλά και ως σκίτσα στο βιβλίο του ανασκαφέα της Κνωσού, Εβανς, "The palace of Minos, etc.". Ο Εβανς αναφέρει ότι οι εικόνες _ που βρέθηκαν χαραγμένες σε πλακίδια αργιλικού σχιστόλιθου του 15ου αι. π.Χ. _ εμφανίζουν σύμβολα της Σελήνης και του Ηλίου. Επειδή οι εικόνες δεν ήταν ευκρινείς, ζήτησα από το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου την άδεια να μελετήσω το εύρημα. Ο διευθυντής κ. Γ. Ρεθεμνιωτάκης και η αρχαιολόγος Κ. Αθανασάκη με έφεραν σε επαφή με εικόνες υψηλής ανάλυσης. Με βάση αυτές και τη συσχέτιση με άλλα αρχαιολογικά ευρήματα, αλλά και ιστορικά και αστρονομικά στοιχεία που αφορούν μονάδες μέτρησης χρόνου και πρόβλεψη εκλείψεων Σελήνης και Ηλίου, κατέληξα σε μία ερμηνεία για τη χρήση της μοναδικής αυτής μήτρας».

- Η οποία ερμηνεία, συνοπτικά, είναι;«Οτι μέσω της μήτρας αυτής περιγράφεται αναλογικός υπολογιστής που μετρά χρόνο, προσδιορίζει γεωγραφικό πλάτος και προβλέπει σεληνιακές εκλείψεις!».

- Ενα τέτοιο επίτευγμα, στην εποχή των Αργοναυτών, ακούγεται αδιανόητο. Πώς οδηγηθήκατε σε μια τέτοια ερμηνεία;«Αρχικά μελέτησα και κατανόησα το πώς λειτουργεί ο δίσκος που αποτυπώνεται αριστερά στη μήτρα και έπειτα μελέτησα τον ακτινωτό δίσκο που βρίσκεται στη δεξιά πλευρά της. Στο κέντρο του δίσκου εμφανίζεται ένας σταυρός _ ο οποίος παγκοσμίως θεωρείται σύμβολο απεικόνισης του Ηλίου. Μεγεθύνοντας το εύρημα, απαρίθμησα 18 στιγμές γύρω από το σύμβολο του σταυρού και, κάτω από τον κύκλο, διέκρινα το σύμβολο της Σελήνης (με μορφή μηνίσκου) και 28 αριθμημένες στιγμές στον εξωτερικό κύκλο. Αν οι 18 στιγμές γύρω από το σύμβολο του Ηλίου αντιπροσωπεύουν 18 χρόνια, τότε σωστά ο δημιουργός αυτής της εικόνας τοποθέτησε 28 στιγμές γύρω από το σύμβολο της Σελήνης, καθώς το πλήθος των σεληνιακών εκλείψεων ανά 18 χρόνια και 11 ημέρες είναι 28. Το φαινόμενο της επανάληψης των σεληνιακών εκλείψεων κάθε 18 χρόνια και 11 ημέρες ήταν γνωστό στους Χαλδαίους και το αποκαλούσαν "Σάρο"».

- Ομως... τα αρχαιότερα αρχαιολογικά ευρήματα αναφοράς του Σάρου από τους Χαλδαίους εντοπίζονται στο 750 π.Χ. Μια τέτοια γνώση της περιοδικότητας των εκλείψεων προϋποθέτει είτε ότι οι Μινωίτες είχαν προπορευθεί αστρονομικά ή ότι η γνώση αυτή προϋπήρχε στους Βαβυλώνιους ή τους Σουμέριους και την είχαν δανειστεί από εκεί. Επιπλέον, υπάρχει ένα deja vu: την ίδια πρόβλεψη βάσει του Σάρου την είδαμε και στον μηχανισμό των Αντικυθήρων!«Είμαι πλέον βέβαιος ότι οι Μινωίτες ήταν από τους πρώτους _ αν όχι οι πρώτοι _ που ανακάλυψαν την έννοια του Σάρου. Οσο για τον μηχανισμό των Αντικυθήρων, ορθά επισημαίνετε τον παραλληλισμό. Θεωρώ ότι το "νέο" αυτό εύρημα δεν μειώνει την αξία του ευρήματος των Αντικυθήρων, αλλά μετατοπίζει τον χρόνο δημιουργίας 14 αιώνες πίσω. Ξαναγράφουμε έτσι το κεφάλαιο εισαγωγής στην ιστορία των επιστημών, με αρχή τον "υπολογιστή του Παλαίκαστρου", του 1500 π.Χ.».

- Για να προβλέψουν τις σεληνιακές εκλείψεις, οι κατασκευαστές του μηχανισμού των Αντικυθήρων χρησιμοποιούσαν έναν, απίστευτο για την εποχή τους, συνδυασμό γραναζιών. Σε αυτή τη μήτρα βλέπουμε να απεικονίζεται απλά ένα εγχάραγμα με κουκκίδες. Πώς καταφέρνει να επιτελεί τον υπολογισμό;«Είναι όντως ένα θαύμα κομψής λύσης στη μέγιστη απλότητα κατασκευής. Δείτε: Ο εσωτερικός κύκλος χωρίζεται σε δύο ημικύκλια, που το καθένα έχει 29 και 30 χαράξεις. Αυτά τα ημικύκλια αναπαριστούν δύο σεληνιακούς μήνες, 29 και 30 ημερών, που αρχίζουν και τελειώνουν με πανσέληνο. Αν, κάθε ημέρα, μετακινούμε δεξιόστροφα μία βελόνα στον εσωτερικό κύκλο και κάθε 15 ημέρες μετακινούμε μια άλλη βελόνα αριστερόστροφα στην περιφέρεια με τα ακτινωτά τριγωνικά δόντια, παίρνουμε την πορεία της Σελήνης ως προς την πορεία του Ηλίου».

- Και γιατί αντιστοιχίζεται αυτή η διττή πορεία με τις σεληνιακές εκλείψεις;«Αναλογισθείτε ότι έκλειψη σημαίνει στην πράξη "εξαφάνιση στη σκιά". Αν το επίπεδο της τροχιάς της Σελήνης και της Γης συνέπιπταν, τότε θα είχαμε κάθε μήνα μια έκλειψη Ηλίου και μια έκλειψη Σελήνης. Αυτό όμως δεν συμβαίνει, διότι οι τροχιές Σελήνης και Γης βρίσκονται σε επίπεδα που έχουν μεταξύ τους μια κλίση 5 μοιρών. Τα σημεία όπου το επίπεδο της τροχιάς της Σελήνης τέμνει το επίπεδο της γήινης τροχιάς λέγονται "σεληνιακοί δεσμοί". Οταν η Σελήνη βρίσκεται στη θέση της πανσελήνου και ο Ηλιος κοντά στη θέση ενός από τους δύο σεληνιακούς δεσμούς, τότε έχουμε έκλειψη Σελήνης. Αυτά τα δύο σημεία (οι δεσμοί) ολοκληρώνουν μια πλήρη περιφορά κάθε 18 χρόνια. Ετσι, κάθε 12 μήνες, οι κόμβοι μετακινούνται τρεις θέσεις κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού, πάντα σε διαμετρικά αντίθετες θέσεις. Ο κύκλος της περιφέρειας με τις 58 οπές στον "υπολογιστή του Παλαικάστρου" αντιπροσωπεύει την περιστροφή των δεσμών. Μετά το πέρας αυτής της περιόδου των 18,5 ετών επαναλαμβανόταν ο ίδιος κύκλος των σεληνιακών εκλείψεων. Τα στοιχεία πείθουν ότι οι κατασκευαστές της μήτρας είχαν ανακαλύψει αυτόν τον κύκλο κίνησης των δεσμών».

- Επαληθεύσατε στην πράξη ότι ο «υπολογιστής» αυτός βρίσκει σωστά τις εκλείψεις;«Βεβαιότατα! Υπολόγισα την πρόσφατη ολική σεληνιακή έκλειψη, που έγινε στις 21 Δεκεμβρίου 2010, και έπειτα βρήκα ότι με την ίδια λογική λειτουργίας μπορούσα να προβλέψω τις εκλείψεις που θα συμβούν το 2011, όπως και άλλες που θα συμβούν τα έτη 2015, 2017 και 2018».

- Συναρπαστικό... Αλλά μιλήσατε και για υπολογισμό ωρών και γεωγραφικού πλάτους. Αυτοί οι υπολογισμοί πώς γίνονται;«Δείτε: Αν προσανατολίσουμε τον κεντρικό σταυρό σε κατεύθυνση Βορρά - Νότου και τοποθετήσουμε στο κεντρικό βαθούλωμα μια βελόνα κατακόρυφα, τότε η σκιά της βελόνας δείχνει το σημείο του ακτινωτού δίσκου που αντιστοιχεί στην ώρα της παρατήρησης. Φαίνεται λοιπόν ότι ο μηχανισμός αυτός μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ημερήσιο "ηλιακό ρολόι χειρός", με ώρα που αντιστοιχεί σε περίπου 58 λεπτά _ δηλαδή, πολύ κοντά στην ώρα που χρησιμοποιείται σήμερα. Θεωρώντας ότι κάθε τριγωνικός δείκτης του ακτινωτού τμήματος αντιστοιχεί σε περίπου μισή ώρα, οι πέντε κουκκίδες του κάθε δείκτη τον χωρίζουν σε 5 μικρότερες μονάδες χρόνου, διάρκειας περίπου 6 σημερινών λεπτών».

- Εφόσον αυτά επαρκούν για τον υπολογισμό της ώρας, τα υπόλοιπα σύμβολα της μήτρας τι σημαίνουν;«Σωστά το παρατηρήσατε: στη μήτρα, πάνω από τον δίσκο, υπάρχουν τρία εργαλεία για τον προσδιορισμό του γεωγραφικού πλάτους. Αν ο χρήστης του δίσκου χρησιμοποιούσε ως όργανα τις δύο βελόνες και την ημικυκλική λαβίδα που υπάρχει στο αποτύπωμα της πίσω πλευράς της μήτρας, και σημείωνε ανά εβδομάδα την άκρη της σκιάς όταν μεσουρανεί ο Ηλιος, τότε μπορούσε _ με τη γωνία ω που σχηματίζουν οι βελόνες _ να καταγράφει το γεωγραφικό πλάτος του τόπου όπου βρίσκεται. Σε μελλοντική μετατόπισή του, δεν είχε παρά να μετρήσει τη σκιά της βελόνας στην αντίστοιχη εβδομάδα για να προσδιορίσει πόσο βόρεια κατευθύνθηκε, ώστε να μπορεί να επιστρέψει!».

- Κύριε Τσικριτσή, η ερμηνεία αυτή που δίνετε στη μήτρα πιστεύετε ότι είναι και η μοναδική;«Εκείνο που γνωρίζω είναι ότι η λογική της ερμηνείας μου στέφθηκε με επιτυχείς μετρήσεις τόσο των εκλείψεων όσο και της ώρας και του γεωγραφικού πλάτους. Ωστόσο το θέμα παραμένει ανοιχτό, διότι μπορεί κάποιος άλλος να προτείνει μια άλλη χρήση. Το σίγουρο πάντως είναι ότι βρισκόμαστε μπροστά στον πρώτο αναλογικό υπολογιστή της ανθρωπότητας _ και αυτός έχει μινωική προέλευση».

Τσικριτσή, ότι αυτή η ερμηνεία σας ανατρέπει πολλά από όσα πιστεύονται ως σήμερα για τον μινωικό πολιτισμό;..

«Θεωρώ ότι πρέπει να απεμπλακούμε από τις αγκυλώσεις που έχουν δημιουργήσει οι έως τώρα παραδοχές ότι αυτός ο πολιτισμός οικοδομήθηκε αντλώντας στοιχεία και γνώσεις του βαβυλωνιακού και του αιγυπτιακού. Η κατανόησή του οφείλει να γίνεται με μια διαθεματική προσέγγιση στα λιγοστά καμένα ευρήματά του. Χαρακτηριστικά, θα αναφερθώ σε δύο γνωστές φωτογραφίες που εμφανίζουν μινωικά καράβια. Το πρώτο καράβι απεικονίζεται σε ένα κυκλαδικό "τηγανόσχημο" σκεύος του 2300 π.Χ., με 14 ζεύγη κουπιών, πράγμα που μας παραπέμπει σε σκάφος μήκους 32 μέτρων. Σε μια άλλη παράσταση, από την τοιχογραφία της Σαντορίνης του 1640 π.Χ., διακρίνουμε ένα μεγάλο καράβι, με 26 ζεύγη κουπιών, που κατά τον συγγραφέα Cavin Menzies αντιστοιχεί σε σκάφος 54 μέτρων. Η ναυτική αυτή εξέλιξη ακούγεται λογική για χρονική περίοδο 700 χρόνων. Δεν είναι όμως λογικό ένας πολιτισμός που είχε αναπτύξει το θαλάσσιο εμπόριο από το 2800 π.Χ. έως το 1200 π.Χ. να μην είχε αναπτύξει αντίστοιχη επιστήμη και για τις ανάγκες του. Θα έπρεπε, εκτός των άλλων, να είχε αναπτύξει τα μαθηματικά και την αστρονομία. Πράγμα που αποδεικνύουν αυτά τα ευρήματα!».- Υπάρχει κάτι, κατά την όλη μελέτη σας, που σας εξέπληξε προς άλλη κατεύθυνση;«Οντως, προέκυψε κάτι το συγκλονιστικό: Οτι υπάρχει μεγάλη σύμπτωση της μήτρας με τον μεγαλιθικό σχηματισμό του Στόουνχεντζ! Την ιδέα μού την έβαλε ο γιος μου Δημήτρης, που σπουδάζει στην Αγγλία, ο οποίος παρατήρησε ότι η μήτρα έχει τον ίδιο αριθμό οπών (29 + 30 στον εσωτερικό κύκλο και 57 στον εξωτερικό) με αυτές του Στόουνχεντζ. Εκεί, υπάρχει ο λεγόμενος "Κύκλος Ζ" από 29 οπές και γύρω από αυτόν ο "Κύκλος Υ" με 30 οπές. O εξωτερικός τελικός κύκλος, που περιβάλλει όλο το Στόουνχεντζ, αποτελείται από 57 οπές και ονομάζεται Κύκλος Ομπρι (Aubrey Holes). Επίσης, στο κέντρο του "ναού" υπάρχουν 19 πέτρες (το λεγόμενο Πέταλο από Γαλαζόπετρες), αλλά το ίδιο πλήθος μικρών οπών υπάρχει σε δύο περιοχές του εσωτερικού σταυρού της μήτρας του Παλαικάστρου».

- Αν αυτό δεν αποτελεί σύμπτωση και πράγματι το Στόουνχεντζ ήταν μια «μεγέθυνση» της μήτρας του Παλαικάστρου, πώς αιτιολογείτε τη συσχέτιση των δύο πολιτισμών; «Η κατασκευή του Στόουνχεντζ είχε αποδοθεί στους αρχαίους Κέλτες και στους Δρυίδες τους, αλλά τα ανασκαφικά ευρήματα τη χρονολογούν στη 2η χιλιετία π.Χ. Την εποχή του Χαλκού, οι γνωστοί πολιτισμοί που θα μπορούσαν να σχετισθούν με τέτοιον "ναό" θα ήταν οι μεσοποτάμιοι, ο αιγυπτιακός και ο κρητομυκηναϊκός. Ωστόσο τα μόνα κυκλικά κατασκευάσματα που έχουμε σε όλους αυτούς είναι οι τύμβοι των Μυκηνών (του 16ου αι. π.Χ.) _ που όμως είναι τάφοι και όχι ναοί _ και το... λεγόμενο "δαχτυλίδι του Μίνωα". Στο δαχτυλίδι αυτό διακρίνουμε ένα κυκλοτερές κτίσμα στην κορυφή ενός λόφου, που περιβάλλεται από ορθόλιθους. Αν η κατασκευή αντιπροσώπευε ένα αστρονομικό παρατηρητήριο, θα μπορούσαμε να το συσχετίσουμε με την κυκλική δομή κατασκευής του Στόουνχεντζ. Ισως, τελικά, ο μινωικός πολιτισμός να είχε σχέση με τους "Υπερβόρειους" της Βρετανίας, όπως είχε γράψει ο Διόδωρος Σικελιώτης

Τον αποχαιρέτισα «ζαλισμένος». Στον νου μου φτερούγιζαν εικόνες από τον στρογγυλό ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς και το «τέμενος Απόλλωνος μεγαλοπρεπές, σφαιροειδές τω σχήματι» των Υπερβορείων, που περιέγραφε ο Διόδωρος. Μα... από εκεί δεν ήρθε ο Αβαρις ο Υπερβόρειος που έγινε φίλος του Πυθαγόρα; Και ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης, που περιέπλευσε το 331 π.Χ. τη Βρετανία και «υπολόγισε το μέγεθός της»... μήπως είχε έναν μινωικό υπολογιστή για να βρίσκει τη θέση του πλοίου του στην ομίχλη; Μύρια απίστευτα κατορθώματα της ναυτικής μαεστρίας Ελλήνων και Φοινίκων θα έβρισκαν την εξήγησή τους αν μια τέτοια «πολυπυξίδα» ήταν το μυστικό των καπετάνιων από την εποχή των Αργοναυτών ως εκείνη του Αρχιμήδη (212 π.Χ.). Σίγουρα ο Αρχιμήδης και οι σοφοί της Αλεξάνδρειας και της Ρόδου βρίσκονταν πίσω από τη μετεξέλιξή της στον «μηχανισμό των Αντικυθήρων», με όλη τη μικρομηχανική τελειότητα εκείνου. Αλλά αν η γνώση είχε τον σπόρο της στους Μινωίτες, τότε... μας μένουν πολλά ακόμη να ανακαλύψουμε για εκείνα που χάθηκαν στον ελληνικό Μεσαίωνα, στα χρόνια της κλιματικής αλλαγής, των σεισμών και των λιμών μετά τον Πόλεμο της Τροίας.

Κοίταξα στον ορίζοντα την Ακρόπολη με νέα μάτια: Αυτή η χώρα είναι τελικά ανεξάντλητη σε εκπλήξεις. Για την αποδοχή ή όχι της ερμηνείας του κ. Τσικριτσή μένει να αποφανθεί η επιστημονική κοινότητα. Αν τελικά ευσταθεί, ένας νέος πρόλογος θα έχει γραφτεί για την Ιστορία των Επιστημών, με κρητική υπογραφή!

Επάνω, μία «αναστήλωση» της εικαζόμενης αρχικής μορφής του Stonehenge και, κάτω, η αντιπαραβολή των ερειπίων με τον μινωικό υπολογιστή

Οικογένεια εξ αίματος και Οικογένεια του πνεύματος

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ πόσες οικογένειες έχει από τη στιγμή που γεννιέται ή αποκτά κατά τη διάρκεια της ζωής του ο καθένας μας;

Σίγουρα το μαγικό άστρο κάθε νέας ζωής φωτίζει σε συγκεκριμένη γεωγραφικά, πολιτιστικά και ιδεολογικά οικογένεια, αυτή που σχηματικά θα μπορούσε να ονομαστεί εξ αίματος. Είναι όμως η λειτουργία της άρρηκτα δεμένη με την πνευματική οικογένεια που μας συντροφεύει στην πορεία του θνητού μας βίου. Είναι η οικογένεια του παγκόσμιου γίγνεσθαι,  της ιδεολογίας που κρύβουν οι κοινωνικές δομές, της πνευματικής κληρονομιάς που μας έχει κληροδοτηθεί.

Και έρχεται η τρομερή και φοβερή ώρα των γονιών που ξαφνικά βλέπουν ότι στα θεμέλια της νεανικής ταυτότητας που αγωνίζονται να χτίσουν γερά, προκαλούνται αλλαγές. Έρχονται οι άλλες οικογένειες να διεκδικήσουν την ένταξη των νέων μελών τους και την υιοθέτηση από πλευράς τους των δικών τους κανόνων λειτουργίας. Είναι οι φίλοι τους, τα βιβλία τους, τα παιχνίδια τους, το σχολείο τους, οι δάσκαλοί τους, τα χόμπι τους. Είναι οι ήρωες των τηλεοπτικών εκπομπών, οι αναδυόμενες, βάσει εποχής κάθε φορά, αλλαγμένες αντιλήψεις και συμπεριφορές, οι απογοητεύσεις τους ή ο ενθουσιασμός τους για κάθε τι μέχρι πριν λίγο απαγορευμένο, η αβεβαιότητα που προκαλείται από την πληθώρα των επιλογών που απλόχερα τους προσφέρονται. Οι καταρρίψεις παλαιών προτύπων και η δημιουργία νέων, η γρήγορη εναλλαγή των συναισθημάτων τους.

Έρχονται τα παιδιά και αλλάζουν το χρώμα της παραίνεσης / συμβουλής που τόσο κοπιαστικά οι γονείς νιώθουν ότι έχουν κάποια στιγμή καταφέρει να τους μεταδώσουν. Είναι αυτό που πάμπολλες σίγουρα φορές έχετε συνωμοτικά μοιραστεί με τους ομοιοπαθείς σας «Λευκό λέω εγώ στο σπίτι; Μαύρο που φέρνει από έξω όταν έρχεται».

Τότε αρχίζει και ταρακουνιέται συθέμελα θαρρείς το γυαλί προστασίας που υπάρχει εντός του οίκου μας και καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε την αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα. Είμαστε πολίτες του κόσμου ολάκερου και αυτόν δεν μπορούμε να τον ελέγξουμε έτσι ώστε να νιώθουμε ασφαλείς. Μα το θέμα δεν είναι να ελέγχουμε τον κόσμο, να τον φοβόμαστε, να μην τον αφουγκραζόμαστε, να του κρυβόμαστε ή απλώς και μόνο να τον επικρίνουμε. Το θέμα είναι να μάθουμε εμείς πρώτα οι ίδιοι να δοκιμαζόμαστε στων καιρών τις επιταγές χωρίς να απαξιώσουμε ποτέ τη δική μας πνευματική οικογένεια, αυτή που καθόρισε αμετάκλητα το «εγώ» του καθενός μας.

Ας αφήσουμε χώρο στο νέο πνεύμα που έρχεται να σμιλεύσει τις σημερινές παιδικές και νεανικές ψυχές να συνομιλήσει μαζί μας. Αν τα παιδιά δουν ότι σταματάμε να χτίζουμε ασπίδες προστασίας και δε φοβόμαστε αλλά σεβόμαστε τη διαφορετικότητα θα νιώσουν τη δύναμη της δικής τους πνευματικής οικογένειας. Και επενδύοντας ολοένα και περισσότερο σε αυτήν θα πλεύσουν με ούριο άνεμο διαμορφώνοντας τη δική τους πρόταση ζωής με θάρρος, γνώσεις και προπαντός ελευθερία λόγου. 

Ένας στίχος να κινητοποιήσει τις μάζες...

Ένα κείμενο για τα όνειρα που χάνονται... για τις ψυχές μας που ψάχνουν απεγνωσμένα τα κομμένα τους φτερά...

Λένε ότι το μεγαλείο μιας πνευματικής δημιουργίας δοκιμάζεται μέσα στο χρόνο με την έννοια της δυνατότητάς της να αποδεικνύεται επίκαιρη, να μιλάει στην ψυχή των ανθρώπων μιας μελλοντικής γενιάς. 

Κάθε δημιουργός βέβαια εκφράζει τον παλμό της εποχής που βιώνει χωρίς απαραίτητα να τον απασχολεί το ερώτημα του τι μπορεί να πει σε αυτούς που θα ακολουθήσουν. Είναι η εσωτερική ανάγκη η τωρινή των χρόνων και γεγονότων που βιώνει αυτή που βγάζει τη δύναμη της φωνής του. Μα οι περισσότερες από αυτές οι φωνές όσα χρόνια και αν περάσουν αποδεικνύονται επίκαιρες γιατί οι κοινές αλήθειες της ψυχής μας μένουν αναλλοίωτες παρά τις όποιες εξελίξεις και αλλαγές. 

Μία τέτοια αλήθεια είναι η ανάγκη η κοινή όλων μας να πιστέψουμε στο όνειρο, να δημιουργήσουμε ένα όνειρο ατομικό ή κοινό το οποίο λατρεύουμε γιατί δίνει νόημα στην ύπαρξή μας, αιτιολογεί την κούραση της καθημερινότητάς μας, εξηγεί στο μυαλό μα και την καρδιά μας την πορεία μας σε αυτόν τον αγώνα που ονομάζουμε ζωή. 

Το βέβαιο με τα όνειρα είναι ότι ανεξαρτήτως της προσωπικής ελεύθερης βούλησης επηρεάζονται  άμεσα από τον παλμό της εποχής τους. Δεν υπάρχει σίγουρα ψυχή που να μην ονειρεύεται να βρει το έτερο ήμισύ της ή που να μην αναζητά την αποδοχή και το θαυμασμό των άλλων, μα υπήρχαν άραγε πολλοί άνθρωποι πριν από δύο -τρία χρόνια περίπου στη χώρα μας που αναρωτιόντουσαν για το πώς μπορούν να βρουν ψωμί και ελευθερία; 

Μάλλον πολύ λιγότεροι σε αριθμό συγκριτικά με σήμερα που οι βασικές βιοτικές και πνευματικές ανάγκες των ανθρώπων απειλούνται λόγω της παγκόσμιας κρίσης. 

Ο ποιητής μας Τίτος Πατρίκιος στο ποίημά του Στίχοι 2 που γράφτηκε το 1957 και ανήκει στη συλλογή του ¨Το δάσος και τα δέντρα¨  εκφράζει την αγωνία του για τους στίχους που χάνονται πια και δεν μπορούν να εμπνεύσουν ανθρώπινα όνειρα. 

¨Στίχοι που κραυγάζουν

στίχοι που ορθώνονται τάχα σαν ξιφολόγχες

στίχοι που απειλούν την καθεστηκυία τάξη

και μέσα στους λίγους πόδες τους

κάνουν ή ανατρέπουν την επανάσταση,

άχρηστοι, ψεύτικοι, κομπαστικοί,

γιατί κανένας στίχος σήμερα δεν ανατρέπει καθεστώτα

κανένας στίχος δεν κινητοποιεί τις μάζες.

(Ποιες μάζες; Μεταξύ μας τώρα-

ποιοι σκέφτονται τις μάζες;

Το πολύ μια λύτρωση ατομική, αν όχι ανάδειξη.)

Γι' αυτό κι εγώ δε γράφω πια

για να προσφέρω χάρτινα ντουφέκια

όπλα από λόγια φλύαρα και κούφια.

Μόνο μιαν άκρη της αλήθειας να σηκώσω

να ρίξω λίγο φως στην πλαστογραφημένη μας ζωή.

Όσο μπορώ, κι όσο κρατήσω. ¨

Δεν φαίνεται να υπάρχει πια κανένας στίχος που να μπορέσει να κινητοποιήσει τις μάζες, λέει ο ποιητής. Ένας στίχος, ένα σύνθημα, μία λέξη. Μία λέξη που να δώσει πνοή στην πίστη του ανθρώπου   ότι αξίζει να ζει δημιουργώντας. 

Παραφράζοντας το στίχο της προσωπικής του αγωνίας, αναρωτιέται κανείς ποιος θα μπορούσε να είναι ένας στίχος που θα κινητοποιούσε τις μάζες. Η απάντηση του ερωτήματος φαντάζει ανέφικτη λαμβάνοντας υπόψην μας ότι ειδικά σήμερα αυτό που απασχολεί τον καθέναν ατομικά μα και τη μάζα κάθε άλλο παρά το όνειρο είναι. Φαίνεται ότι ο σημερινός απόγονος του ανθρώπου του Νεάντερνταλ  δεν απέχει καθόλου από τον πρόγονό του όσον αφορά στη στάση ζωής του και στα θέματα που αποτελούν τις πρωταρχικές του έγνοιες. 

Σε ποια άραγε κινητοποίηση μπορεί κανείς να αφεθεί όταν διακινδυνεύουν οι βασικές ανάγκες διατροφής, στέγης, σωματικής ασφάλειας; Ποια ενέργεια εξέλιξης, βελτίωσης, πνευματικής ανόδου ή απλώς διαύγειας μπορεί να θελήσει ν επιδιώξει κάποιος σε έναν κόσμο που καταρρέει οικονομικά και υλικά, ηθικά και πρωτίστως πολιτιστικά; 

Στο σημείο που βρισκόμαστε έχουμε κατακτήσει στο έπακρο το αίσθημα του πόνου που φέρνει η φτώχεια, η εξαθλίωση, ο άκρατος ατομικισμός. Και η λέξη όνειρο, στόχος, σχέδιο, σκοπός, αιωρείται μεταξύ της πληγωμένης μας αξιοπρέπειας και της αγωνίας μας για επιβίωση.

Ένας στίχος να κινητοποιήσει τις ψυχές μας που ψάχνουν απεγνωσμένα τα κομμένα τους φτερά...ένας στίχος...

ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΜΕ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ - ''ΨΥΧΗ ΣΤΗΝ ΚΟΥΛΟΥΡΗ''

ΨΥΧΗ ΣΤΗΝ ΚΟΥΛΟΥΡΗ, Γιούλη Αναστασοπούλου, 

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ (2011)

Ραντεβού σήμερα με το 12χρονο Άγη που μεγαλώνει το καλοκαίρι του ’89 στην πόλη Κούλουρη, αρχαίο λιμάνι στη Σαλαμίνα, μαζί με τη χήρα μητέρα του και τη γιαγιά του η οποία είναι πάντα κοντά του για να τον στηρίξει με τις παραινέσεις της στις σκανταλιές του.

Η Κούλουρη, άγνωστη στην πλειονότητα πόλη ως προς τη γεωγραφική της θέση, είναι πόλη ιστορικά γνωστή. Πατρίδα του Αίαντα και του Ευρυπίδη, υπήρξε τόπος διαμονής και δημιουργίας του Α. Σικελιανού καθώς και φιλοξενίας του Καραϊσκάκη αλλά και πλήθος προσφύγων από Αττική και Βοιωτία κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Εξ ου και η φράση ‘πήγε η ψυχή μου στην κούλουρη’. Το καλοκαίρι όμως του ’89, εποχή στην οποία διαδραματίζεται η ιστορία μας, η Κούλουρη εκπροσωπεί τον οικείο τόπο, το σπίτι όπου γεννιέται και μεγαλώνει κανείς, εκεί όπου σχημάτισε για πρώτη φορά και στη συνέχεια εδραίωσε μέσα του την εικόνα του κόσμου. Μια αφετηρία που είναι και ασφαλές καταφύγιο για τις φουρτούνες της ζωής.

Ο Άγης γνωρίζει τον υποψήφιο μνηστήρα της μητέρας του, το Μπάμπη και βρίσκεται ξαφνικά αντιμέτωπος με την τρομερή απώλεια του γενέθλιου τόπου του μια και η μητέρα του τον πάιρνει και μετακομίζουν στο Πέραμα, ακριβώς απέναντι από το νησί. Μια γλυκόπικρη ιστορία που στήνεται αριστοτεχνικά από την πρωτοεμφανιζόμενη Γιούλη Αναστασοπούλου στα τρία μέρη της νουβέλας της. Στο πρώτο «Στάση σε εκκίνηση» ολοκληρώνεται η γνωριμία του αναγνώστη με τον κόσμο του Άρη, στο δεύτερο «Πέρα Δώθε» βλέπουμε τον αγώνα του εφήβου να κρατήσει τους δεσμούς του με το νησί του, που αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της υπό εξέλιξης εφηβικής του προσωπικότητας, ενώ στο τρίτο «Πίσω Πάλι» χαιρόμαστε με την επιστροφή του στον τόπο του.

Ιδιαίτερα αξιόλογη η πολυδαίδαλη φαντασία του ήρωά μας έτσι όπως χτίζεται από την πένα της Γ.Αναστασοπούλου η οποία αποτελεί το σωσίβιο στις τρικυμίες που προκαλούνται στη ζωή του από τις αποφάσεις της μητέρας του. Μια φαντασία που εκφράζεται με τη χρήση λέξεων φανταστικών. Το φέρι-μποτ λέγεται μουσκεμένη παντόφλα, ο φάρος τσιμεντένιος φύλακας και ο πύραυλος παγωτό απ’το διάστημα.

Μια φαντασία που μάς θυμίζει ότι καθένας καλείται σε ανύποπτη φάση να αναλάβει το πηδάλιο του ιστιοφόρου του και καλό είναι εκτός από θάρρος να είναι οπλισμένος και με χιούμορ. Είναι το ευφάνταστο χιούμορ που μπορεί να βοηθήσει στη θέαση των συνθηκών μας με μεγαλύτερη ηρεμία, στην καλύτερη αντίληψη και αξιολόγησή τους, και πάνω από όλα στην διατήρηση της οξυδέρκειάς μας, μια και το χιούμορ είναι δείκτης ευφυίας! Χαμογελάστε λοιπόν περιδιαβαίνοντας τις σελίδες του. Δεν είμαστε μόνοι στις τρικυμίες της ζωής! 

ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΜΕ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ

ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΗ 

ΤΟ ΧΑΣΤΟΥΚΙ, Χρήστος Τσιόλκας, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΩΚΕΑΝΙΔΑ (2010)

Ραντεβού σήμερα με ένα δυνατό «χαστούκι» το οποίο έφερε στο κέντρο της δημοσιότητας, στη μεγάλη λίστα των υποψηφίων για το βραβείο Man Booker Prize 2010 τον Ελληνοαυστραλό Χρήστο Τσιόλκα. Γεννημένος στη Μελβούρνη το 1965 με αρκετά βιβλία στο ενεργητικό του – τα περισσότερα μεταφρασμένα από τις εκδόσεις Οξύ- ανοίγεται ως συγγραφέας του κόσμου, δίνοντας ελπίδες στην Αυστραλία, μια χώρα που μέχρι σήμερα έχει μόνο ένα Νομπελίστα, για μια αναγέννηση της δικής της λογοτεχνίας. Γνωστός για τον αντικομφορμισμό και την τόλμη με την οποία προσεγγίζει τα θέματα που επιλέγει, θεωρείται αξιόλογος όχι μόνο για τη ρεαλιστική του γραφή μα κυρίως για το τίμημα που καλείται εκάστοτε να ‘αποδώσει ’ στο όνομα διατήρησής του προσωπικού του στυλ γραφής.

 Ένα μπάρμπεκιου αφορμή για συγκέντρωση φίλων με τις οικογένειές τους με οικοδεσπότες τον Ελληνο-Αυστραλό Έκτορα και την Αγγλο-Ινδή γυναίκα του Αίσα. Ένας καβγάς μεταξύ των παιδιών των καλεσμένων με το Χιούγκο να ξεπερνάει κάθε όριο συμπεριφοράς κακομαθημένου παιδιού. Και ένα χαστούκι από πλευράς του Χάρι, ξάδερφου του Έκτορα σε μια προσπάθεια διαχείρισης και λήξης της άσχημης παιδικής συμπεριφοράς. Το πάρτυ διαλύεται. Ο Χιούγκο αποχωρεί με τους γονείς του φανερά ενοχλημένους και η σκυταλοδρομία χαρακτήρων και περιστατικών ξεκινάει.

Κάθε ένας από τους παρευρισκόμενους υιοθετεί μοναδικά ξεχωριστή συμπεριφορά απέναντι σε αυτό το βίαιο περιστατικό και σε κάθε κεφάλαιο αναλύεται μέσα από τη στάση του στην όλη εξέλιξη της ιστορίας ο χαρακτήρας του, η νοοτροπία του, η πολιτιστική του παιδεία.

Είναι ο τίτλος ενδεικτικός του κεντρικού θέματος του μυθιστορήματος του Τσιόλκα; Όχι. Το θέμα του βιβλίου δεν είναι η παιδική ή ενδοοικογενειακή βία. Το θέμα είναι ο άνθρωπος και η ευθύνη του όσον αφορά στην πρόκληση ή προνόηση εξάλειψης κάθε μορφής βίας. Διαβάζοντας το βιβλίο αυτό θυμάται κανείς αυτό που είχε κάποτε πει ο Γκάντι : «Η άσκηση βίας έχει αποτέλεσμα μα παροδικό. Η ζημιά που προκαλεί είναι μόνιμη». Όλοι οι ήρωες, ενήλικες και παιδιά έχουν πέσει θύματα της βίας που έχει ασκηθεί άμεσα ή έμμεσα στις ζωές τους μα το μήνυμα που δίδεται στο τέλος είναι αισιόδοξο και βαθιά ανθρώπινο.

Οι άνθρωποι πάντα και πρωτίστως θα έχουν ανάγκη για ανθρώπινη επικοινωνία, αλληλοκατανόηση, ομαδικότητα, συνεργασία, επανασύνδεση με το πληγωμένο τους εγώ μα και με τις ξεχασμένες αναμνήσεις τους και τους ανθρώπους τους. Και μέσα στο πολυπολιτισμικό μωσαϊκό στο οποίο έχει μεταμορφωθεί πια η κοινωνία της εποχής μας, το γεμάτο με πλήθος διαφορετικών και πολλές φορές συγκρουόμενων μεταξύ τους απόψεων, ηθικών κανόνων και κώδικων συμπεριφοράς, η αρμονική συνύπαρξη μπορεί να επιτευχθεί.

Ένα βιβλίο μήνυμα για την ομορφιά που κρύβεται στην πολυπολιτισμική επικοινωνία...όλοι είμαστε ισοδύναμα υπεύθυνοι για τη διατήρηση της αξίας της προσωπικής μας κληρονομιάς και τον ταυτόχρονο σεβασμό στην κληρονομιά των άλλων...

Σχολικός εκφοβισμός : Πώς αντιμετωπίζεται;

Στη Θεογονία του Ησιόδου, έργο στο οποίο περιγράφει - σε αντίθεση με τις κοσμογονίες άλλων ανατολικών λαών- την καταγωγή των θεών της Ελληνικής Μυθολογίας, η Βία αναφέρεται μαζί με τα αδέρφια της Κράτος, Ζήλος, Νίκη ως μόνιμη συνοδός του Δία. 

Συνοδός παραμένει δυστυχώς και σήμερα η Βία πολλών εκφάνσεων της ζωής μας αγγίζοντας όλες σχεδόν τις πτυχές της και απειλώντας την ηρεμία και ευμάρεια που επιζητά ο κοινός θνητός κατά τη διάρκεια του βίου του. 

Οι μορφές της ποικίλλουν ανάλογα με το χώρο εκδήλωσής της, την ιδιότητα των θυτών και των θυμάτων μα και την έντασή της. 

Και ίσως οι πιο επικίνδυνες και ύπουλες μορφές της είναι αυτές που εμφανίζονται έμμεσα και δε γίνονται άμεσα αντιληπτοί. Μία έμμεση μορφή Βίας μπορεί για παράδειγμα άνετα να θεωρηθεί η άσκηση πίεσης σε κάποιον να υιοθετήσει συμπεριφορές ή στάσεις που δεν τον εκφράζουν, ή η δημιουργία εκφοβιστικού απειλητικού κλίματος από πλευράς του θύτη για εξασφάλιση της κατάστασης που τον βολεύει. 

Ένας από τους "χώρους" που επηρεάζονται άμεσα από την ύπαρξη της βίας και μάλιστα των έμμεσων μορφών της είναι και ο ενδοσχολικός.

Η κυρίαρχη μορφή βίας εντός του σχολικού περιβάλλοντος είναι ο γνωστός παιδικός εκφοβισμός γνωστός διεθνώς με τον αγγλικό όρο bullying. 

Τι είναι λοιπόν ο Παιδικός Εκφοβισμός;;; Και πώς αντιμετωπίζεται;  

Ο Εκφοβισμός δεν είναι τίποτα άλλο παρά η δημιουργία φοβίας από πλευράς του Θύτη στο εκάστοτε επιλεγμένο θύμα μέσω της χρήσης λεκτικής απειλής ή σωματικής βιαιοπραγίας. Βέβαια ακόμα και η δημιουργία ενός κλίματος αρνητικής συμπεριφοράς, αδιαφορίας ή περιφρόνησης που αγγίζει τα όρια του σνομπισμού, μπορεί να θεωρηθεί μορφή ενδοσχολικού εκφοβισμού. 

Πόσο όμορφα ή ήρεμα μπορεί να νιώθει ένα παιδί μέσα σε ένα περιβάλλον στο οποίο πέφτει θύμα έντονης κοροιδίας όχι μόνο για την εμφάνισή του αλλά ακόμα και για τον τρόπο που αναπνέει; Αυτή είναι μια μορφή της λεγόμενης ψυχολογικής λοιπόν βίας η οποία ασκείται από ένα ή περισσότερα παιδιά στο παιδί που έχει για κάποιο λόγο ή πάλι έτσι για πλάκα και τυχαία βρεθεί στο στόχαστρό τους. 

Βρισκόμαστε λοιπόν ξαφνικά αντιμέτωποι με την εξάπλωση του παιδικού εκφοβισμού και νιώθουμε σχετικά ανήμποροι μπροστά στο ολοένα αυξανόμενο κύμα του που κατακλύζει τις σχολικές τάξεις και αυλές. 

Η κατάσταση φυσικά επιδεινώνεται και από το γεγονός ότι παρόλο που το γνωρίζουμε και το ακούμε γύρω μας ότι συμβαίνει, εξακολουθούμε- μάλλον λόγω άγνοιας, φόβου και αμηχανίας -να μην το προβάλλουμε ούτε να το συζητάμε ανοιχτά. Ο παιδικός εκφοβισμός λόγω του ότι ασκείται από πλευράς των παιδιών που θεωρούνται αθώα και ανήκουν στις λεγόμενες ιδιαίτερα ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες είναι κάτι για το οποίο δε νιώθουμε έτοιμοι να μιλήσουμε. Αποτελεί μία ακόμα αχίλλειο πτέρνα της κοινωνίας μας η οποία προκαλεί ένα περίεργο φάσμα συναισθημάτων : θυμό, οργή, αγανάκτηση, δυσπιστία ότι όντως συμβαίνει, αμηχανία. 

Ο όρος Bullying έχει εμφανιστεί από παλιότερες εποχές. Χαρακτηριστικός είναι ο χαρακτηρισμός της συγγραφέως Βιρτζίνια Γουλφ για το φασισμό του Χίτλερ και το καθεστώς του Ναζισμού, τους εκπροσώπους του οποίου χαρακτηρίζει σε γραπτό της ως Bullies.  

Το Bullying δηλαδή η άσκηση εκφοβισμού χαρακτηρίζεται συνήθως από επανάληψη και η αιτία γέννησής του μπορεί να είναι οι υφιστάμενες ιδιατερότητες συγκεκριμένων ομάδων πληθυσμού που οφείλονται σε πολιτισμικές διαφορές, φυλετική καταγωγή, φύλο, οικονομική ή κοινωνική θέση. Μπορεί όμως και να μην υπάρχει καμία ξεκάθαρα διατυπωμένη ή σχηματισμένη στο μυαλό των Θυτών διακιολογία ή αιτία ή έστω αφορμή για την άσκησή του. Πολλές είναι οι φορές που οι Θύτες όταν 'πιαστούν' και ερωτηθούν για το λόγο της βίαιης συμπεριφοράς τους θα σηκώσουν απλώς τους ώμους και θα απαντήσουν: ΄Ξέρω γω, έτσι για πλάκα' ή ακόμα χειρότερα 'Δεν ξέρω μωρέ. Μας τη δίνει η φάτσα της'. 

Ο Μαρξ είχε πει ότι η ''Βία είναι η μαμή της ιστορίας'' σε μια προσπάθεια ίσως να καταδείξει τη σαρωτική δύναμη της Βίας να γεννάει προβλήματα και καταστάσεις που μετατρέπονται αυτομάτως λόγω της καταστροφικής τους επίδρασης σε ιστορικά γεγονότα. 

Γεογονός αδιαμφισβήτητο πάντως αποτελεί πλέον η εκδήλωση φαινομένων ενδοσχολικής βίας με ανυπολόγιστες ηθικές και υλικές ζημιές σε παιδιά από παιδιά. Αξιοσημείωτο επίσης βάσει των ερευνών όλων των εμπλεκόμενων στην έρευνα του φαινομένου κοινωνικών λειτουργών, παιδοψυχολόγων, δασκάλων και γονιών είναι ότι τα θύματα σχολικής βίας μετατρέπονται πολύ εύκολα σε θύτες. Μία ερμηνεία αυτού του παράδοξου είναι η άποψη ότι ίσως αυτός που υποφέρει σε μια προσπάθεια να υψώσει κάπως το πληγωμένο και φοβισμένο ανάστημά του υιοθετεί τη βίαιη συμπεριφορά απλώς και μόνο για να αποδείξει στον ευατό του ότι είναι δυνατός παρά τα βασανιστήρια που υπέστη. 

Πώς λοιπόν αντιμετωπίζεται;  

- Χρειάζεται άμεση συνεργασία της σχολικής κοινότητας με την οικογένεια. Θεωρείται απαραίτητο το χτίσιμο ενός κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ γονιών και παιδιών οπότε σε κάθε περίπτωση εμφάνισης έστω και ψήγματος σχολικού εκφοβισμού, το παιδί να μπορεί να μιλήσει και να το εξομολογηθεί στους γονείς του.

-Μεγάλη σημασία έχει φυσικά ο ρόλος των γονιών του θύματος. Απαγορεύεται ρητώς η εμφάνιση κοροιδίας του στυλ ΄Καλά τι χαζομάρες είναι αυτές που μας λες;; Είναι δυνατόν να φοβάσαι τους συμμαθητές σου;' γιατί κάθε άλλο παρά το επιθυμητό αποτέλεσμα φέρνουν. Σκεφτείτε ότι μια πληγωμένη ψυχή θέλει πρώτα από όλα να νιώσει ασφάλεια και αγάπη η οποία δεν μπορεί να προσφερθεί με απορριπτικές ατάκες. 

-Απαραίτητη επίσης η άμεση παρέμβαση των γονιών του Θύτη μόλις αντιληφθούν ή τους κοινοποιηθεί ότι το παιδί τους ασκεί βίαιη συμπεριφορά. Η συζήτηση και η διερεύνηση των αιτιών μιας τέτοιας συμπεριφοράς γίνεται πάντα σε συνεργασία με τη βοήθεια ειδικού μα δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η αλλαγή του οικογενειακού κλίματος που πυροδότησε τέτοιου είδους συμπεριφορά προϋποθέτει ειλικρινή προσπάθεια και θυσίες από πλευράς των ίδιων των γονιών. 

Συμεπρασματικά θα λέγαμε πως και στην περίπτωση του Σχολικού εκφοβισμού ισχύει ο κανόνας που ισχύει για όλων των ειδών τα προβλήματα. Υπάρχει πάντα λύση αρκεί να εξασφαλίζεται η συνεργασία, η σκληρή και ειλικρινής δουλειά από πλευράς όλων των μεπλεκομένων και η υπομονή. Κανένα πρόβλημα δεν εμφανίζεται ξαφνικά. Σιγοβράζει πάντα στη φωτιά το τσουκάλι των συνθηκών που το γεννούν. Για αυτό και πάντα ακούγεται δια στόματος όλων ότι η πρόληψη είναι σημαντικότερη της αντιμετώπισης. 

Ναι η πρόληψη είναι σημαντικότερη μα για να υπάρξει πρέπει να προηγηθεί η αποδοχή της πραγματικότητας. Και η πραγματικότητά μας έχει πολλούς κακούς δράκους και μάγισσες για τους οποίους το μαγικό ξόρκι που θα λύσει τα μάγια τους και τις κακίες τους δεν είναι άλλο από μια λέξη: Συνεργασία ! 

Η Μάχη για το Διάβασμα στο Σπίτι

Δανειζόμενη τον τίτλο του βιβλίου του κου Χάρις Κούπερ, καθηγητή Ψυχολογίας στο Ντιουκ,  ''Μάχη για το Διάβασμα στο Σπίτι'', αναλογίστηκα τις πολυπληθείς μάχες που διαδραματίζονται καθημερινά σε διάφορα σπίτια για αυτό που αποκαλούμε Σχολική Εργασία.

Τι είναι η Σχολική Εργασία; Είναι οι ασκήσεις σε καθημερινή βάση που δίδονται προς διεκπεραίωση στους μαθητές ανεξαρτήτως βαθμίδας από τους δασκάλους τους αλλά και κάθε εργασία μεγαλύτερης μορφής που μπορεί να προαπαιτεί διαχωρισμό και συνεργασία της σχολικής τάξης σε μικρότερες ομάδες - είναι αυτή η μορφή που έχει γίνει γνωστή μα τον ξενόφερτο όρο project.  

Η 'μοίρα' της Σχολικής Εργασίας δε διαφέρει καθόλου από τη συνήθη μοίρα κάθε πτυχής της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αρκετός σκεπτικισμός, προβληματισμός, καχυποψία όσον αφορά στη χρησιμότητά της ή και στην αυσιαστική της αξιοποίηση και φυσικά έντονο ρεύμα παρέμβασης από τους εμπλεκόμενους στην όλη διαδικασία της μάθησης για τις αλλαγές ή και βελτιώσεις που κατά την κρίση τους είναι απαραίτητες να λάβουν χώρα. 

Τα δύο βασικά ρεύματα που έχουν δημιουργηθεί είναι τα κλασικά που προκύπτουν σχετικά με κάθε ζήτημα που προκαλεί θερμές συζητήσεις. Υπάρχουν οι ένθερμοι υποστηρικτές μα και οι ορκισμένοι εχθροί της. Τα τελευταία βέβαια χρόνια αρκετοί γονείς που μέχρι πρότινος υποστήριζαν τη Σχολική Εργασία ως μέσο βελτίωσης της πορείας εκμάθησης και αποδοτικότητας των μαθητών μα και ως αποτελεσματικό τρόπο επιβολής αυτοπειθαρχίας , πέρασαν στην απέναντι όχθη. Ο λόγος;;;;

Η Σχολική Εργασία, το Διάβασμα στο σπίτι έγινε μπελάς για τους ίδιους. Το άγχος τους όσον αφορά στη συνεπή και έγκαιρη διεκπεραίωση των εργασιών στο σπίτι, αυτό που αγγλιστί λέγεται homework ,   διογκωνόταν και φυσικά δε μπορούσε να συμβαδίσει με τις λοιπές εργασιακές τους υποχρεώσεις μα και το βαριά φορτωμένο εξωσχολικό πρόγραμμα. 

Κάθε ξεκίνημα μιας νέας σχολικής χρονιάς χαρακτηρίζεται από άγχος τόσο από πλευράς των μαθητών, των άμεσα εμπλεκόμενων στη μαθησιακή διαδικασία, μα και των γονιών που ανεξαρτήτως εθνικότητας διακατέχονται από κάποιου είδους παρεμβατικότητα, άλλοτε μεγαλύτερη και άλλοτε μικρότερη στην πρόοδο των παιδιών τους. Δεν είναι λίγες οι φορές που ακούγεται η φράση: ''Τώρα που τα παιδιά μας πάνε σχολείο , μαθαίνουμε και εμείς από την αρχή. Γινόμαστε ξανά μαθητές.'' 

Αυτή όμως είναι και η μεγαλύτερη παγίδα που καταστρέφει μακροπρόθεσμα τις σχέσεις γονιών και παιδιών μα κυρίως την σχέση των παιδιών με το σχολείο ως θεσμό και λειτουργία. Καιρός είναι οι γονείς να καταλάβουν ότι είναι λάθος με ολέθριες συνέπειες να εποφθαλμιούν τρόπον τινά το ρόλο του μαθητή που δικαιωματικά ανήκει σε κάθε παιδί που πάει σχολείο. 

Δεν είναι όμως αυτή και η μοναδική περίπτωση στην οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι με σύγχυση ρόλων! Φαινόμενο της εποχής μας τα μπερδέματα...

Το πρόβλημα λοιπόν υφίσταται και σκηνές με μαμάδες ή και μπαμπάδες σε απόγνωση να τρέχουν πίσω από τα παιδιά, να φωνάζουν, να ξενυχτούν για να βοηθήσουν ή για να εξασφαλίσουν ότι το παιδί τους θα μάθει καλά απέξω την ιστορία ή τη γεωγραφία, είναι κοινότοπες. Το άμεσο αποτέλεσμα είναι διττής φύσεως. Από τη μια το σχολείο μετατρέπεται από πηγή χαράς και δημιουργίας σε έναν εφιάλτη και από την άλλη η σχέση γονέων και παιδιών μετατρέπεται σε ένα άχαρο και επικίνδυνο αλισβερίσι του τύπου : ''Αν είσαι καλός μαθητής τότε και εμείς θα σε αγαπάμε. ''

Η λύση του προβλήματος δε βρίσκεται σε μαγικά ματζούνια, σε εκβιασμούς απλούς ή πολύπλοκους , πόσο μάλλον σε άσκηση βίας. Η λύση πηγάζει κατ'αρχήν από το ίδιο το σχολείο και τον τρόπο λειτουργίας του. Το Σχολείο είναι ένας θεσμός που οφείλει ως βασικός φορέας κοινωνικοποίησης και μετάδοσης γνώσεων με τέτοιο τρόπο ώστε να μαθαίνουν οι άνθρωποι από νεαρή ηλικία να αγαπούν την περίεργη φύση τους και να θέλουν να μαθαίνουν, να σέβεται τα ενεργά μέλη του. 

Ο σε βασμός στο πρόσωπο του μαθητή σημαίνει πολύ απλά σωστή συμπεριφορά απέναντί του. Το Σχολείο λοιπόν ως σύνολο ανθρώπων που εργάζονται στο όνομα της επιθυμίας τους να συμβάλλουν στην πολύπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας των ανθρώπων οφείλει να μάθει τα παιδιά να αγαπούν την αυτόνομη εργασία. Γιατί η αυατόνομη εργασία πρωτίστως προσφέρει ηθική ικανοποίηση και χαρά δημιουργίας. Το ότι κουβαλά στο τέλος της, στην ουρά της και το δώρο της ανταμοιβής για αυτό που έχεις καταφέρει είναι ή τουλάχιστον θα πρέπει να είναι πολύ μικρής ή και δευτερεύουσας σημασίας. 

Και επειδή αρκετά ταλαιπωρήθηκαν οι προηγούμενες γενιές μέσα στα στενά της Σκύλλας και της Χάρυβδης , δεν υπάρχει πια περιθώριο για εσφαλμένες στάσεις και συμπεριφορές. Ναι το Σχολείο αποτελεί έτσι και αλλιώς μια μορφή εργασίας . Γίνεσαι μέλος μιας κοινότητας, μαθαίνεις τον εαυτό σου να λειτουργείς σεβόμενος τις ελευθερίες των λοιπών συμμαθητών σου, υπακούοντας σε κανόνες λειτουργίας. Εργάζεσαι λοιπόν πάνω στον εαυτό σου, ίσως στην αρχή ασυνείδητα μα αργότερα μεγαλώνοντας όλο και πιο συνειδητά. Δουλεύεις με τον εαυτό σου για να τον κάνεις καλύτερο μέλος της ομάδας. 

Παράλληλα με αυτήν την πορεία 'εκμάθησης του εαυτού σου' προχωρά και το γνωστικό κομμάτι. Μαθαίνει ο μαθητής και από αυτά που μαθαίνει καλείται και εξασκείται σταδιακά να 'κρατά' αυτά που θεωρεί χρήσιμα όχι μόνο βάση των προσωπικών του στόχων μα και βάση του χαρακτήρα του. Μαθαίνει να ταξιδεύει στον κόσμο της γνώσης και να το απολαμβάνει. Το στοίχημα κάθε παιδαγωγού  δεν είναι να αποτελεί ενσάρκωση μιας τράπεζας γνώσεων ή ενός αυστηρού κριτή , εξεταστή. Το Στοίχημα του Παιδαγωγού είναι να μάθει τους μαθητές του να καλλιεργούν και να χρησιμοποιούν τη δική τους κριτική ικανότητα και να μη φοβούνται την αυτογνωσία και την αυτοκριτική. 

Υπό αυτό το πρίσμα λοιπόν λέμε ναι στη Σχολική Εργασία. Δηλαδή λέμε ναι σε κάθε ευκαιρία που θα προσφερθεί στο παιδί μέσω της ανάθεσης μιας εργασίας να ταξιδέψει λίγο μακρύτερα στον κόσμο της γνώσης ενός ή περισσοτέρων μαθημάτων. Με τι σκοπό όμως;;;;; Με σκοπό να μοιραστεί τις εμπειρίες του μέσα από το ταξίδι που θα πραγματοποιήσει μόνος στο σπίτι του, μέσα στην τάξη με τους λοιπούς συμμαθητές του. 

Η Σχολική Εργασία είναι ένας εναλλακτικός τρόπος να ανακαλύψει ο μαθητής τα όρια της ελευθερίας της σκέψης του και της δημιουργικότητάς του και να τα απολαύσει. Βέβαια πρέπει για άλλη μια φορά να τονιστεί ότι το διάβασμα στο σπίτι δεν πρέπει ποτέ μα ποτέ να χρησιμοποιείται από πλευράς των εκπαιδευτικών ως υποκατάστατο της εργασίας που οφείλει να γίνεται εντός του σχολικού περιβάλλοντος. Ούτε πάλι ως ένας τρόπος να κλειστούν τα παιδιά στα δωματιά τους για να ησυχάσει το κεφάλι των γονιών! 

Αν κάθε παιδί καταλάβει ότι μέσω των εργασιών που μπορεί να διεκπεραιώσει προσφέρει και κάθε άλλο παρά αφαιρεί στην προσωπικότητά του, τότε η στάση του θα αλλάξει δια παντός. Αν κάθε γονιός   καταλάβει ότι η εργασία δεν είναι μέσο αξιολόγησης και αυτοπροβολής στην τάξη μα μέσο συνεργασίας και ανταλλαγής ιδεών όλων των μαθητών που εμπλέκονται στη μαθησιακή διαδικασία θα νιώσει πολύ πιο ανάλαφρος. Θα είναι εκεί πάντα πρόθυμος να ακούσει τυχόν απορίες του παιδιού του και να προσφέρει βοήθεια αλλά δε θα προσπαθήσει ποτέ να υποκαταστήσει το δάσκαλο. Και αν κάθε δάσκαλος δεσμευτεί απέναντι στο ιερό του λειτούργημα και δεν επιτρέψει ξανά στον εαυτό του να υποπέσει θύμα του άγχους να βγει όσο γίνεται περισσότερη ύλη, τότε θα νιώσει την πραγματική ευεργεσία του διδάσκειν. Γιατί ακόμα και η εύρεση και η ανάθεση της κατάλληλης εργασίας για κάθε τάξη και μαθητή στο σπίτι, αποτελεί μία πρόκληση στην οποία καλείται να ανταποκριθεί ο παιδαγωγός.  

Τώρα όσο για τους τρόπους να βιώνεται ευχάριστα η εκτέλεση της σχολικής εργασίας είναι τόσοι μα τόσοι πολλοί! Θα επανέλθουμε ξεχωριστά για τους τρόπους που η μάθηση γίνεται παιχνίδι!