Πρώτη ημέρα στο σχολείο....!!!

«Ο πιο καλός ο μαθητής....»

...να σαι παιδί μου εσύ στην τάξη!!! Ακούγεται η ευχή στα αυτάκια των μικρών μας φίλων από τους ενήλικες γονείς, συγγενείς, φίλους, γνωστούς, τους γεμάτους προσδοκία για τη νέα σχολική χρονιά που χτυπά το κουδούνι των σπιτιών μας. Και παραφράζοντας το ‘κάθε κατεργάρης στον πάγκο του’, αγαπημένη ρήση του παππού μου, ορόσημο της ημερολογιακής έναρξης του φθινοπώρου, επισήμου τέλους των καλοκαιρινών διακοπών, έρχομαι μαζί σας να επιστρέψω όπως κάθε γονιός μαθητιώσας νεολαίας στο θρανίο μου.

Γιατί κάθε Σεπτέμβρη η σχολική χρονιά ξεκινά για όλη την οικογένεια. Απλώς με διαφορετικό τρόπο και σκέψεις για το κάθε μέλος της χωριστά. Άγχος και κούραση για τους γονείς να προλάβουν να χωρέσουν και να εναρμονίσουν τις σχολικές ευθύνες με τις εξω-σχολικές δραστηριότητες, αγωνία να επιτύχουν στην επιλογές σχολείου, φροντιστηρίου, κατανομής χρόνου και δραστηριοτήτων για λογαριασμό των παιδιών τους, φόβος προσαρμογής για τους νεοβαπτισθέντες μαθητές, αίσθηση βαρετής επανάληψης και αιώνιας κούρασης για τους πιο μεγάλους τους απογοητευμένους από το τόσο οικείο τους πια σχολικό περιβάλλον, σκέψεις, ερωτήσεις, απορίες, πολλά πρέπει, άτονα ή συγκρουόμενα μεταξύ τους θέλω...

Σήμερα αφιερωνόμαστε στους γονείς, έτοιμους για σχολική δράση των νεοβαπτισθέντων μαθητών. Σήμερα καλωσορίζουμε τα Πρωτάκια μας, παιδιά και γονείς, του παιδικού σταθμού, του προνηπίου, του νηπίου ή της πρώτης δημοτικού.

Η είσοδος ενός παιδιού στο σχολείο θεωρείται κατά γενική ομολογία θεμελιώδης λίθος της ζωής του. Για τους περισσότερους αποτελεί γεγονός με άγνωστες δυσκολίες αφού σηματοδοτεί την πρώτη σημαντική αλλαγή της καθημερινότητας. Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε ώστε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας στην προσπάθεια προσαρμογής τους, ελαχιστοποιώντας τις αρνητικά χρωματισμένες επιπτώσεις;

Να μη φοβηθούμε την άρνηση προσαρμογής σ’αυτήν την αλλαγή καθημερινότητας που ενδεχομένως εκφραστεί από πλευράς των παιδιών, μια και αποτελεί κοινή και δημοφιλή συμπεριφορά της πρώτης σχολικής ηλικίας. Είναι μία αντίδραση που σταδιακά υποχωρεί παράλληλα πάντα με την εξέλιξη της συναισθηματικής ωριμότητας των παιδιών μας, γι’αυτό και δεν υπάρχει λόγος πανικού. Κάθε αντίδραση σε μια αλλαγή αποτελεί άλλωστε ένδειξη υγιούς προσωπικότητας που αντιδρά στα εξωτερικά ερεθίσματα του περιβάλλοντός της χωρίς να τα υπομένει παθητικά.

Να μη σταματήσουμε να καλλιεργούμε το διάλογο με τα παιδιά μας, μέσα απ’τον οποίο καλούμαστε να υποστηρίζουμε την ανάπτυξη της αυτονομίας και ευελιξίας τους με απλές καθημερινές ενέργειες. Η πρώτη μέρα στο σχολείο ξεκινά από την προετοιμασία που δίδεται μέσα στην οικογένεια. Είναι σημαντικό να πείσουμε τα παιδιά μας ότι είμαστε μαζί τους σε αυτό το ταξίδι εξερεύνησης γνώσεων, πάντα πρόθυμοι να τα βοηθήσουμε μα ταυτόχρονα και δίκαιοι, αντικειμενικοί κριτές τους καθώς και κριτές μας.

Και όσο για τους μεγαλύτερους σε ηλικία μαθητές, μην αγχώνεστε ... το αφιέρωμά μας θα συνεχιστεί και την επόμενη εβδομάδα! Μέχρι τότε, δεν κατεβάζετε τις σάκες σας από το πατάρι; 

ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΥΚΛΑΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

On a mobile or handheld? Click here - Problems viewing this email? Click here

September 2012

Δ Ι Α Λ Ε Ξ Ε Ι Σ Γιάννης Κουνέλλης 27 Σεπτεμβρίου 2012 Διάλεξη με την Κατερίνα Ζαχαροπούλου Πέμπτη, 19:00-21:00 Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ: Καλλιτέχνες που αντανακλούν την ευρωπαϊκή ταυτότητα της σύγχρονης τέχνης 3 - 24 Οκτωβρίου 2012 Κύκλος 4 διαλέξεων με την Κατερίνα Ζαχαροπούλου κάθε Τετάρτη, 18:00-20:00 Εισαγωγή στην Ιστορία της Τέχνης 29 Οκτωβρίου - 26 Νοεμβρίου 2012 Κύκλος 5 διαλέξεων με τον Παντελή Τσάβαλο κάθε Δευτέρα, 18:00-20:00 Ένα έργο – Μια εποχή: Μαθαίνοντας Ιστορία μέσα από την Τέχνη 13 Νοεμβρίου - 4 Δεκεμβρίου 2012 κύκλος 4 διαλέξεων με την Ιωάννα Βετσοπούλου κάθε Τρίτη, 19:00-20:30 Δ Η Μ Ι Ο Υ Ρ Γ Ι Κ Α   Ε Ρ Γ Α Σ Τ Η Ρ Ι Α   Γ Ι Α   Ε Ν Η Λ Ι Κ Ε Σ Μιλώντας με τη γλώσσα της Ζωγραφικής Α’ Ενότητα: 1 Οκτωβρίου - 3 Δεκεμβρίου 2012 Β’ Ενότητα: 10 Δεκεμβρίου 2012 - 25 Φεβρουαρίου 2013 Γ’ Ενότητα: 4 Μαρτίου - 3 Ιουνίου 2013 κάθε Δευτέρα, 18:00-21:00, με τον Κώστα Ιωαννίδη Ζωγραφίζοντας την Μοντέρνα τέχνη Α’ Ενότητα: 3 Οκτωβρίου - 5 Δεκεμβρίου 2012 Β’ Ενότητα: 12 Δεκεμβρίου 2012 - 27 Φεβρουαρίου 2013 Γ’ Ενότητα: 6 Μαρτίου - 22 Μαΐου 2013 κάθε Τετάρτη, 18:00-21:00, με τον Κώστα Ιωαννίδη CONTACT 4 Neophytou Douka st, Vasilissis Sophias Ave & 1 Irodotou St Athens 106 74 T. 210 7228321-3 F. 210 7239382 www.cycladic.gr

Κολατσιό για το σχολείο

«Κολατσιό για το σχολείο»

Η σχολική τσάντα έτοιμη, το παιδί διαβασμένο και καλά περιποιημένο….τι λείπει;

Φυσικά ένα σωστά προετοιμασμένο κολατσιό για το σχολείο! Αν το πρωινό είναι το πιο σημαντικό γεύμα της ημέρας, το κολατσιό αποτελεί ένα σημαντικό εφόδιο για τον μικρό μας μαθητή που πραγματικά έχει ένα δύσκολο καθημερινό πρόγραμμα.

Τι μπορεί να περιλαμβάνει αυτό το κολατσιό;

Το τοστ παραμένει σταθερή αξία και πάντα απολαυστικό. Το τοστάκι μπορεί να περιλαμβάνει βούτυρο, τυρί, γαλοπούλα, αλλά μπορεί να το εμπλουτίσετε και με άλλα συστατικά: Μια μίνι ομελέτα που μπορεί μέσα να περιλαμβάνει και λαχανικά που αρέσουν στο παιδί, αυγό βραστό, μαρούλι και ότι άλλο υλικό προτιμάει το παιδί. Το τοστ λοιπόν εύκολα μπορεί να μετατραπεί σε ένα λαχταριστό σάντουιτς.

Για να μην γίνει…βαρετό, μπορείτε να κάνετε εναλλαγές στο είδος του ψωμιού. Υπάρχει τεράστια ποικιλία σε φούρνους αλλά αν βρείτε χρόνο μέσα στο Σαββατοκύριακο, ζυμώστε με τα παιδιά το δικό σας!

Το κέικ είναι επίσης μια εύκολη και πρακτική λύση. Γλυκό (με σοκολάτα, φρούτα, καρότο, ή απλό) ή αλμυρό, οι παραλλαγές είναι αμέτρητες. Φτιαγμένο από τα χέρια της μαμάς αποτελεί άλλο ένα υγιεινό σνακ. Για να σπάσετε και σε αυτή την περίπτωση την ρουτίνα, μετατρέψτε το κέικ σε μάφινς (αρκεί να έχετε τις ειδικές φόρμες ψησίματος).

Τα φρούτα μπορεί να συνοδεύουν κάποιο άλλο σνακ του παιδιού, αλλά σε εναλλαγή μπορεί από μόνα τους να είναι το μικρό γευματάκι του παιδιού στο σχολείο. Αν για κάποιο λόγο δεν προλαβαίνετε καθημερινά να έχετε ετοιμάσει κάτι για να φάει το παιδί, υγιεινή και πρακτική λύση είναι οι μπάρες δημητριακών που υπάρχουν στα super market σε μεγάλη ποικιλία γεύσεων. Επίσης στα καταστήματα με βιολογικά προϊόντα μπορεί κανείς να βρει ποικιλία υγιεινών σνακ που μπορεί να εκμεταλλευτεί σε εναλλαγές με το σπιτικό φαγητό. Ένας χυμός είναι βέβαια πάντα η ‘κατάλληλη συνοδεία’ για ό,τι παίρνουν μαζί τους.

Αν για κάποιο λόγο δεν προλαβαίνετε καθημερινά να έχετε ετοιμάσει κάτι για να φάει το παιδί, υγιεινή και πρακτική λύση είναι οι μπάρες δημητριακών που υπάρχουν στα super market σε μεγάλη ποικιλία γεύσεων. Επίσης στα καταστήματα με βιολογικά προϊόντα μπορεί κανείς να βρει ποικιλία υγιεινών σνακ που μπορεί να εκμεταλλευτεί σε εναλλαγές με το σπιτικό φαγητό

Και φυσικά για να μην ξεχνιόμαστε... το κολατσιό δεν έρχεται να αναπληρώσει το μεσημεριανό γεύμα και άρα μην προσπαθείτε μέσω αυτού να καλύψετε κάθε διατροφική ανάγκη του παιδιού. Φροντίστε απλά να είναι υγιεινό και νόστιμο!

Ο Βάτραχος στο Ντιβάνι, Μια ψυχολογική περιπέτεια

«Ο Βάτραχος στο Ντιβάνι», Robert De Board, Μετάφραση: Κατερίνα Σχινά, Εκδόσεις Καλέντης (2012)

Mία αγαπημένη και γνωστή σε μεγάλη μερίδα αναγνωστών παρέα , ο Βάτραχος και οι φίλοι του Αρουραίος, Τυφλοπόντικας και Ασβός, από το κλασικό πλέον αφήγημα του Kenneth Grahame «Ο άνεμος στις ιτιές» έρχεται και μας βρίσκει με το νέο μυθιστόρημα «Ο Βάτραχος στο Ντιβάνι». Η Ακροποταμιά που κατοικούν είναι η μικρογραφία του μικρόκοσμου εντός του οποίου κινούμαστε και καθένας τους εκπροσωπεί τον εαυτό μας ή ανθρώπους του περιβάλλοντός μας. 

Ο Robert De Board προσεγγίζει την κατάθλιψη, την ψυχική ασθένεια του μέλλοντος με μία ιστορία με ήρωες παραμυθένιους και μάς δείχνει το δρόμο να μάθουμε να μάς αγαπάμε! Η ζωή παύει να κυλά ήρεμα μια και ο Βάτραχος παθαίνει κατάθλιψη. Οι φίλοι του φυσικά συστήνουν να αρχίσει αμέσως ψυχοθεραπεία. Έτσι ξεκινά το ταξίδι του Βατράχου στον κόσμο της αυτογνωσίας!

          Τι φταίει γι΄αυτήν την ψυχική εξάντληση απ΄την οποία όλοι σήμερα υποφέρουμε άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο; Η ευτυχία υπάρχει μόνο στα παραμύθια; Είναι όλοι αυτό που δείχνουν; Γιατί άραγε φοβόμαστε τόσο πολύ να αποδεχτούμε τον εαυτό μας έτσι όπως πράγματι είναι; Και αυτή η «συναισθηματική νοημοσύνη», τι είναι; Από πότε τα συναισθήματα απέκτησαν δείκτη εξυπνάδας;

            Ο Βάτραχος χρειάζεται μόνο 10 συνεδρίες για να μάθει τι είναι αυναισθηματική νοημοσύνη και φυσικά να την κατακτήσει. Θυμάται το φοβισμένο παιδί που υπήρξε, τον επαναστατημένο έφηβο που ποτέ δεν εκδηλώθηκε και βλέπει ξαφνικά τη ζωή του και τους ανθρώπους της χωρίς παραμορφωτικούς φακούς! Μαθαίνει να αναλύει τα συναισθήματά του και να βρίσκει τον τρόπο να πολεμά για αυτό που πραγματικά επιθυμεί. Συμφιλιώνεται με τα λάθη του και ό,τι μέχρι τώρα απέφευγε και νιώθει την ψυχή του ανάλαφρη έτοιμη να ζήσει.

          Εμείς πάλι δε χρειαζόμαστε τίποτα περισσότερο πέρα απ΄την ανάγνωση αυτής της ψυχολογικής περιπέτειας. Θα γελάσουμε χάρη στους εύθυμους διαλόγους της, την καθαρότητα της αφήγησης και την αμεσότητα της αλήθειας της αλλά κυρίως γιατί θα ανακαλύψουμε αυτό που ξέρουμε αλλά ξεχνάμε: Το να ξαπλώνεις στο ντιβάνι δεν είναι κακό. Αντιθέτως επιβάλλεται. Μία συνομιλία δική μας προσωπική με εμάς ή με τον δικό μας άνθρωπο. Η φοβία όμως για ένα ντιβάνι είναι καταστροφική... Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία η φυσική, πόσο μάλλον η ψυχική! 

Kορίτσι στο ψυγείο, ΕΤΓΚΑΡ ΚΕΡΕΤ, Εκδόσεις Καστανιώτη (2012)

Ραντεβού σήμερα με μία συλλογή από τα καλύτερα διηγήματα του Έτγκαρ Κέρετ, του Ισραηλινού συγγραφέα,.ο οποίος έχει θεωρηθεί ήδη με το πρώτο του έργο, τη συλλογή διηγημάτων Missing Kissinger, από τους κριτικούς λογοτεχνίας ως μία από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις της περασμένης δεκαετίας.

        Γεννημένος το 1967 στο Τελ-Αβίβ, θεωρείται από τους σημαντικότερους συγγραφείς της νέας λογοτεχνικής γενιάς του Ισραήλ. Το βιβλίο του Missing Kissinger έχει συμπεριληφθεί στα δεκαπέντε σημαντικότερα ισραηλινά βιβλία όλων των εποχών, ενώ ο κριτικός Νισίμ Καλντερόν έγραψε ότι ο Κέρετ είναι «ο Άμος Oζ της γενιάς του». Αξίζει να σημειωθεί ότι για το νέο του αυτό βιβλίο γράφτηκε στην εφημερίδα LA Times ότι «αν υπάρχει χώρος στην καρδιά σου, στο πορτοφόλι σου ή στη λίστα βιβλίων που πρέπει να διαβάσεις για μία και μόνο συλλογή διηγημάτων φέτος, αυτή πρέπει να είναι του Έτγκαρ Κέρετ».

Τι είναι αυτό που δίνει τόση δύναμη στη γραφή του; Μέσα από την ανάγνωση των διηγημάτων του «επικοινώνησα» με ανθρώπους φοβισμένους, ανήσυχους, ποτισμένους με την πικρή γεύση που τους αφήνει η έλλειψη ελπίδας, η αίσθηση στέρησης μιας νέας προοπτικής. Μα καθένας τους κατορθώνει με το δικό του μοναδικό τρόπο να συνεχίσει να ζει.

Ο Κέρετ σε πείθει πως όσο ζοφερή και αν είναι η πραγματικότητά σου, η δύναμή σου υπάρχει μέσα σου για να συνεχίσεις να ζεις. Υπάρχουν οι αμαυντικοί μηχανισμοί που δε θα χτίσουν έναν κόσμο ψευδαισθήσεων μα θα σε βοηθήσουν να χαράξεις το δικό σου μονοπάτι επιβίωσης. Και αυτή η πειθώ έρχεται με τον πλέον απροσδόκητο τρόπο. Με μϊα εφευρετικότητα και σπιρτάδα που μπορεί ακόμα και να κουράσουν ίσως τον αναγνώστη ο οποίος χωρίς να είναι συνηθισμένος σε τέτοιες εκπλήξεις νιώθει μια απροσδιόριστη απορία: Τι γράφει τώρα; Πώς είναι δυνατόν;

Και αμέσως μετά βλέπει τον τρόπο που αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα των ηρώων του η πένα του συγγραφέα - δημιουργού τους. Και διαπιστώνει ότι η ουσία της ζωής ίσως και να είναι αυτό ακριβώς, ο τρόπος που επιλέγεις να αντιληφθείς και να ερμηνεύσεις την πραγματικότητά σου. Χωρίς όμως να κοροϊδεύεσαι, χωρίς αυταπάτες. Με πλήρη συνείδηση του τι αποφασίζεις να δεις και γιατί. Σημειώνω ενδεικτικά το διήγημα με τίτλο «Τίποτα» όπου γνωρίζουμε μια γυναίκα ερωτευμένη με έναν άντρα φτιαγμένο από τίποτα. «Αυτή που είχε πονέσει ήδη από πολλές απογοητεύσεις ήξερε πως η αγάπη αυτή δε θα την προδώσει ποτέ. Τι θα μπορούσε άλλωστε να την απογοητεύσει ξεκλειδώνοντας την πόρτα; Το άδειο διαμέρισμα; Το τίποτα μέσα στα σεντόνια του ανάκατου κρεβατιού;».

Πώς με λέω;;;;;;

Μια σκέψη για την πρώτη ιεραρχικά πράξη φασισμού στο είναι μας

Δεν ξέρω αν το όνομα σημαίνει κάτι. Ίσως για τους γονείς ή για το νονό αφού συνήθως από πλευράς τους επιλέγεται. Για το άτομο όμως που το φέρει, συνήθως όχι. Δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα βάρος που του φορτώθηκε από το παρελθόν του, αυτό που χωρίς να ορίζει βρήκε και προσπαθεί στην πορεία του να το οικειοποιηθεί ερμηνεύοντάς το με τον τρόπο που του κάνει περισσότερο.

Είναι το όνομα το πρώτο ίσως εισιτήριο της θνητής μας ζωής που παίρνουμε δωρεάν – στην αρχή τουλάχιστον γιατί αργότερα το αντίτιμο είναι μεγάλο. Αναπόφευκτο το κοστολόγιο του να αναγκάζεσαι να αγαπάς κάτι που δεν έχεις καν προλάβει να επιλέξεις.

Ανοίγοντας τα μάτια μας σε αυτό το πρώτο μας ξύπνημα στο παρθενικό πρωινό της ζωής μας, πρώιμα αποκτά ο εαυτός μας ταυτότητα ονομαστική πριν τη μαθητεία του σε αυτό που αργότερα ανακαλύπτει ως διαδικασία...να μάθει να αγαπάει την ταυτότητά του και σταδιακά να την πλάθει.

Δεν ξέρω λοιπόν αν το όνομα σημαίνει κάτι. Για μας αλλά και για τους άλλους, αυτούς που μας ξέρουν και μας υποδέχονται αλλά και αυτούς που μας μαθαίνουν αργότερα.

Ξέρω όμως ότι το όνομα είναι η πρώτη μεγάλη μας δοκιμασία στην λόγω υποχρέωσης επιβολή της αγάπης, στην εκ των ουκ άνευ αγάπη. Στην αγάπη που δοκιμάζεται σκληρά κάθε λεπτό και κονταροχτυπιέται, μάχεται πρόσωπο με πρόσωπο με τον ‘ιό’ της αμφισβήτησης γιατί δεν βασίζεται σε προσωπική επιλογή, δε στηρίζεται σε προσωπική αρέσκεια που δύσκολα αυτοαναιρείται. Γιατί πώς μπορείς να λες ότι αγαπάς κάτι που δε διάλεξες;

Η αγάπη θέλει πάθος, θέλει εμμονή, θέλει έντονο το αίσθημα της δέσμευσης της προσωπικής, θέλει προσωπική ελευθερία. Και όμως αγαπάμε – λέμε – αγαπάμε όλο τον κόσμο γιατί ζούμε και εμείς μαζί του ενώ ξεχνάμε να μαθαίνουμε να αγαπάμε τον εαυτό μας .....

Ξετυλίγοντας λοιπόν το μίτο των παράλογων αντιθέσεων που ταλανίζουν την ανθρώπινη προσωπικότητα βλέπουμε ότι αυτό που η Αριάδνη κρατά στο χέρι της εκεί στην είσοδο του λαβυρίνθου είναι το όνομά μας. Η πρώτη σε ιεραρχία πράξη φασισμού στο είναι μας. Την αποδεχόμαστε και προχωράμε απορρίπτοντας κατά κόρον τα λοιπά δομικά μας στοιχεία. Μπορεί να την απαλύνουμε. Πολλά ευτυχώς τα χαϊδευτικά, ακόμα περισσότερα δε τα παρατσούκλια. Αλλά όλων αυτών το εφαλτήριο παραμένει μη δική μας επιλογή. Όσο για τα άλλα μας στοιχεία; Τα βιάζουμε στη βιασύνη μας να προλάβουμε να γίνουμε αγαπητοί, να νιώσουμε αρεστοί. Τα κρύβουμε από το φόβο της απόρριψης, τα καταπιέζουμε λυγίζοντας μπροστά στην προοπτική χλευασμού, ειρωνίας ή έλλειψης κατανόησης από τους άλλους. Περνάμε τη ζωή μας υιοθετώντας τα ΄πρέπει’ που πηγάζουν από τα ‘θέλω’ και τις προσδοκίες των άλλων, αφήνοντας τα δικά μας σε λήθαργο.

Μόνο που η ζωή δεν είναι παραμύθι με καλό απαραίτητα τέλος. Και αν μη τι άλλο δεν είναι ταινία με το happy end εγγυημένο. Αντιθέτως, θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι περισσότερο τείνουμε να χαράζουμε τη διαδρομή μας με το τέλος να προδιαγράφεται από το σκιερό σύννεφο της κεκαλυμμένης φασιστικής επιβολής.

Και κάποια στιγμή ακόμα και αν δεν έρθει το βασιλόπουλο να μας δώσει το φιλί που θα μας επαναφέρει στη ζωή, γυρνάμε στον καθρέφτη, κοιτάζουμε το είδωλό μας και αναρωτιόμαστε....Ποια είμαι; Με λένε Μαρία, Μαίρη, Μαριώ, Μαράκι, κοριτσάκι μου, αγάπη μου, μωρό μου, καμάρι μου, ζουζούνι, κουτσουνάκι μου, μαμά, θεία, αδερφή, αδέρφι, φιλενάδα...Με λένε κοπελιά, δεσποινίς, κυρία μου, κυρά-Μάρω αλλά εγώ, εγώ πώς με λέω; 

Με λένε αλλά εγώ πώς με λέω; Αλήθεια ξέρω πώς θέλω να με λένε; Ξέρω πώς εγώ θέλω να με λένε; 

Ες Αύριον τα σπουδαία

«Eς αύριον τα σπουδαία»

(Σημείωση: Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί προδημοσίευση του υπό έκδοση σχετικού έργου) 

    «Ερείπια της Καδμείας στο κέντρο της Θήβας»                                                                                                                                                                              

 «Ο θάνατος του Πελοπίδα, του Andrey Ivanov»

είπε ο Αρχίας, ένας από τους τρεις ολιγαρχικούς ηγέτες της Θήβας, ένα βράδυ του Δεκεμβρίου εν έτει 379 π.Χ. Η ειπωθείσα φράση ως περιστατικό αναφέρεται πρώτη φορά στο έργο του Πλουτάρχου Βίοι Παράλληλοι, στο 10^Ο κεφάλαιο στο οποίο ο ιστορικός παρουσιάζει σε αντιδιαστολή τους βίους, τις προσωπικότητες του Έλληνα Πελοπίδα και του Ρωμαίου Μάρκελλου.

Ποιος ακριβώς όμως ήταν ο Αρχίας και σε ποιον ή τι αναφερόταν δηλώνοντας απερίφραστα την απροθυμία του εκείνο το βράδυ να ασχοληθεί με κάτι και επιλέγοντας να αναβάλλει μια ααπροσδόκητη, εκτός προγράμματος υποχρέωσή του για την αυριανή ημέρα;

Καλύτερα να ξεκινήσουμε από μία γρήγορη αναδρομή στην ιστορική πορεία της Θήβας, μιας από τις ισχυρότερες ελληνικές πόλεις, η οποία κυριάρχησε στον Ελλαδικό χώρο για μία μεγάλη περίοδο του 4^ου αιώνα π.Χ.

Στις αρχές του 4^ου αιώνα π.Χ. βρισκόμαστε στη χρονική στιγμή κατά την οποία έχει εδραιωθεί επισήμως η Σπάρτη ως η πρώτη δύναμη, μετά την ολοκληρωτική συντριβή της Αθήνας με το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου (404 π.Χ.) και την εδραίωση του Ολιγαρχικού πολιτεύματος στο «κλεινόν άστυ». Ως φυσικό αποτέλεσμα η Σπάρτη προσπαθεί να επηρρεάσει και να προσαρτήσει όσο το δυνατόν περισσότερες πόλεις σε μια προσπάθεια να αυξήσει τη δύναμή της.

Η πόλη των Θηβών βρέθηκε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός της όχι μόνο λόγω της κοντινής στην Αθήνα γεωγραφικής απόστασής της αλλά και λόγω της γειτνίασής της με την πόλη των Πλαταιών η οποία παρέμενε πιστή σύμμαχος των Αθηνών και προπύργιο των Δημοκρατικών. Οι Σπαρτιάτες επιδιώκοντας την αποδυνάμωση της Αθήνας και την εξάλειψη των πιθανοτήτων επαναφοράς στην εξουσία της δημοκρατικής παράταξης θέλησαν να ενισχύσουν τη σχέση τους με τη Θήβα, η οποία αν και δεν είχε αναλάβει σοβαρό ρόλο στον Πελοποννησιακό πόλεμο και τήρησε μια σχετικά ουδέτερη στάση, παρέμενε και αυτή όπως όλες οι Ελληνικές πόλεις της εποχής υπό το καθεστώς μιας συνεχούς διαμάχης μεταξύ ολιγαρχικών και δημοκρατικών.

Αυτή λοιπόν ήταν η κατάσταση όταν ο Λεοντιάδης, ο Αρχίας και ο Φίλιππος, τρεις επιφανείς Θηβαίοι ολιγαρχικοί ζήτησαν τη βοήθεια του Σπαρτιατικού στρατού που είχε στρατοπεδεύσει κοντά στην πόλη, υπό την αρχηγία του Σπαρτιάτη στρατηγού Φοιβίδα, το 382 π.Χ. για την εκδίωξη των δημοκρατικών από τη Θήβα. Δοθείσης λοιπόν της ευκαιρίας οι Σπαρτιάτες συμφώνησαν και ο στρατηγός Φοιβίδας με το στρατό του μπήκαν στην Θήβα και κατέλαβαν τα Κάδμεια, την ακρόπολη της πόλης, χτισμένη προς τιμή του ιδρυτή της Κάδμου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κατάληψη ήταν εύκολη μια και έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια του εορτασμού των Θεσμοφορίων, των εορταστικών τελετών δηλαδή που οργανώνονταν με τη συμμετοχή μόνο των γυναικών προς τιμή του Κάδμου με συνέπεια να υπάρχει παντελής έλλειψη ανδρών φυλάκων στην Ακρόπολη. Τα γεγονότα μαρτυρούνται από τον Πλούταρχο με αξιοσημείωτη ακρίβεια και λακωνικότητα

«Ἀρχίας καὶ Λεοντίδας καὶ Φίλιππος, ἄνδρες ὀλιγαρχικοὶ καὶ πλούσιοι καὶ μέτριον οὐδὲν φρονοῦντες, ἀναπείθουσι Φοιβίδαν τὸν Λάκωνα μετὰ στρατιᾶς διαπορευόμενον ἐξαίφνης καταλαβεῖν τὴν Καδμείαν, καὶ τοὺς ὑπεναντιουμένους αὐτοῖς ἐκβαλόντα πρὸς τὸ Λακεδαιμονίων ὑπήκοον ἁρμόσασθαι δι' ὀλίγων τὴν πολιτείαν. πεισθέντος δ' ἐκείνου καὶ μὴ προσδοκῶσι τοῖς Θηβαίοις ἐπιθεμένου Θεσμοφορίων ὄντων καὶ τῆς ἄκρας κυριεύσαντος, Ἰσμηνίας μὲν συναρπασθεὶς καὶ κομισθεὶς εἰς Λακεδαίμονα μετ' οὐ πολὺν χρόνον ἀνῃρέθη, Πελοπίδας δὲ καὶ Φερένικος καὶ Ἀνδροκλείδας μετὰ συχνῶν ἄλλων φεύγοντες ἐξεκηρύχθησαν. Ἐπαμεινώνδας δὲ κατὰ χώραν ἔμεινε τῷ καταφρονηθῆναι διὰ μὲν φιλοσοφίαν ὡς ἀπράγμων, διὰ δὲ πενίαν ὡς ἀδύνατος.» Πλουτάρχου Βίοι, Πελοπίδας

Όπως λοιπόν αναφέρει ο ιστορικός, ο Ισμηνίας αρχηγός των δημοκρατικών δυνάμεων δικάστηκε και εκτελέσθηκε, οι ολιγαρχικοί, με την βοήθεια της Σπαρτιατικής φρουράς, άρχισαν να κατάσχουν τις περιουσίες των δημοκρατικών και να τους εκτελούν, ενώ αρκετοί κατόρθωσαν να βρουν καταφύγιο στην Αθήνα ως εξόριστοι μεταξύ των οποίων και πολλοί που ανήκαν σε πλούσιες και αριστοκρατικές οικογένειες όπως οι Πελοπίδας, Δαμοκλείδας και Μέλλων. Ο δε Επαμεινώνδας παρέμεινε στην περιοχή της Θήβας αδύναμος μεν να λάβει δράση μόνος του αλλά σε ετοιμότητα για συμμετοχή σε μία οργανωμένη κίνηση, η οποία ακριβώς και συνέβη.

Οι εξόριστοι Θηβαίοι στην Αθήνα οργανώθηκαν άμεσα σε μία κοινή αγωνιστική προσπάθεια εξόντωσης των ολιγαρχικών της πόλης τους σε συνεργασία με τους λοιπούς δημοκρατικούς που είχαν παραμείνει στην Θήβα, με πιο βασικούς εκτός φυσικά από τον Επαμεινώνδα, τους Φυλλίδα, το γραμματέα του ολιγαρχικού Αρχία, και Χάρωνα. Βρίσκονταν σε συνεχή επαφή μαζί τους προκειμένου να αδράξουν την κατάλληλη ευκαιρία για αντεπίθεση, όπερ και εγένετο.

Όταν ο Φυλλίδας επισκέφθηκε την Αθήνα για κρατικές δουλειές, κανόνισε να δώσει την ευκαιρία στους εξόριστους να ενεργήσουν. Ο Χάρων θα προσέφερε το σπίτι του ως κρησφύγετο το βράδυ εκείνο του Δεκεμβρίου εν έτει 379 π.Χ. ενώ ο ίδιος ο Φυλλίδας ως γραμματέας του Αρχία θα οργάνωνε προς τιμή του αφεντικού του και των άλλων δύο ολιγαρχικών αρχηγών φίλων του συμπόσιο με όμορφες γυναίκες για συντροφιά.

Εκείνη τη βραδιά του 379 π.Χ., ο Πελοπίδας, ο Μέλλων και πέντε άλλοι σύντροφοι έφυγαν από την Αθήνα και μεταμφιεσμένοι σαν αγρότες ή κυνηγοί, μπήκαν στην πόλη των Θηβών με την δύση του ηλίου και κρύφτηκαν στο σπίτι του Χάρονα. Μαζί με τους λοιπούς δημοκρατικούς από την Θήβα, συγκεντρώθηκαν 48 άτομα.

Ένας κατάσκοπος όμως του Αρχία, τού ανέφερε ότι ακούγονταν διαδόσεις πως μερικοί από τους εξόριστους ήταν στην πόλη. Ο Αρχίας κάλεσε τον Χάρονα για να του δώσει πληροφορίες. Ο Χάρων αν και ήταν φοβισμένος, πήγε γρήγορα στον Αρχία και από τις ερωτήσεις του κατάλαβε ότι δεν ήξερε τίποτα το συγκεκριμένο, αλλά είχε μόνο υποψίες. Του υποσχέθηκε ότι θα ερευνήσει την υπόθεση και έφυγε.

Η τύχη περιέργως ¨ξαναχτύπησε¨ την πόρτα του σπιτιού του Αρχία, με έναν αγγελιοφόρο ο οποίος έφτασε λαχανιασμένος εκείνο το μοιραίο βράδυ λίγο μετά την αποχώρηση του Χάρονα, με ένα γράμμα το οποίο φανέρωνε όλη τη συνωμοσία. Ο Αρχίας, που ήταν ήδη μεθυσμένος, το πέταξε παράμερα και είπε το γνωστό "ες αύριον τα σπουδαία".

«ἧκε γάρ τις ἐξ Ἀθηνῶν παρ' Ἀρχίου τοῦ ἱεροφάντου πρὸς Ἀρχίαν τὸν ὁμώνυμον, ξένον ὄντα καὶ φίλον, ἐπιστολὴν κομίζων οὐ κενὴν ἔχουσαν οὐδὲ πεπλασμένην ὑπόνοιαν, ἀλλὰ σαφῶς ἕκαστα περὶ τῶν πρασσομένων φάσκουσαν, ὡς ὕστερον ἐπεγνώσθη. τότε δὲ μεθύοντι τῷ Ἀρχίᾳ προσαχθεὶς ὁ γραμματοφόρος καὶ τὴν ἐπιστολὴν ἐπιδούς "ὁ ταύτην" ἔφη "πέμψας ἐκέλευσεν εὐθὺς ἀναγνῶναι· περὶ σπουδαίων γάρ τινων γεγράφθαι." καὶ ὁ Ἀρχίας μειδιάσας "οὐκοῦν εἰς αὔριον" ἔφη "τὰ σπουδαῖα," καὶ τὴν ἐπιστολὴν δεξάμενος ὑπὸ τὸ προσκεφάλαιον ὑπέθηκεν, αὐτὸς δὲ πάλιν τῷ Φυλλίδᾳ περὶ ὧν ἐτύγχανον διαλεγόμενοι προσεῖχεν. ὁ μὲν οὖν λόγος οὗτος ἐν παροιμίας τάξει περιφερόμενος μέχρι νῦν διασῴζεται παρὰ τοῖς Ἕλλησι.» ^[1](βλ. Παραπομπή 1)

Πλουτάρχου Βίοι, Πελοπίδας

Η φράση λοιπόν σε μορφή παροιμίας παρέμεινε στους αιώνες ως συνώνυμη της επιθυμίας αναβολής όσον αφορά μία οποιαδήποτε σοβαρή ενασχόληση με μία υποχρέωση, μία μορφή συγκέντρωσης σκέψης με τίμημα τη θυσία της ξεκούρασης, της χαλάρωσης ή και της διασκέδασης.

Φυσικά η έλλειψη αυτοπειθαρχίας από πλευράς του Αρχία για εκτέλεση των καθηκόντών του που απορρέουν απολύτως φυσικά εκ της ανάληψης του αξιώματος της εξουσίας του κόστισε την ίδια του τη ζωή. Αμέσως μετά οι συνωμότες μεταμφιεσμένοι ως γυναίκες μπήκαν στο δωμάτιο και σκότωσαν τον Αρχία και τον Φίλιππο και όποιον άλλο έτυχε να είναι εκεί. Ο Φυλλίδας στη συνέχεια έστειλε τον Πελοπίδα, Κηφισόδωρο και Δαμοκλείδα στο σπίτι του Λεοντιάδη. Έγινε μία σκληρή πάλη στην οποία ο Λεοντιάδης, ένας γεροδεμένος άνδρας, πλήγωσε θανάσιμα τον Κηφισόδωρο. Ο Πελοπίδας όμως μετά από μακρά πάλη στο στενό διάδρομο του σπιτιού, σκότωσε τον Λεοντιάδη. Με τον θάνατο και των τριών τυράννων, οι εξόριστοι από την Αθήνα επανήλθαν.Ο Επαμεινώνδας με μερικούς νέους άνδρες άνοιξαν την αποθήκη όπλων και κάλεσαν όλους τους κατοίκους να πολεμήσουν για την ελευθερία τους. Μετά από όλα αυτά, η Σπαρτιατική φρουρά των χιλίων πεντακοσίων ανδρών, έφυγε από την Θήβα και επέστρεψε στην Σπάρτη, το 378 π.Χ.

Η πορεία της Θήβας ήταν ανοδική με δύο μεγάλες βασικές μάχες ^[2] (βλ. Παραπομπή 2) να σηματοδοτούν την αρχή και το τέλος της Θηβαϊκής ηγεμονίας με πρωταγωνιστές τους Πελοπίδα και Επαμεινώνδα με το γνωστό Ιερό Λόχο των Θηβαίων οπλιτών.

Ο δε Αρχίας σκεπάστηκε λίγο ως όνομα με την ομίχλη που κουβαλά η πληθώρα των προσωπικοτήτων που έδρασαν σε συγκεκριμένες ιστορικές περιόδου αξιοσημείωτης δράσης και συνεχών διενέξεων και εναλλαγών, μα η φράση του έμεινε ορόσημο για τις επερχόμενες γενιές. Γιατί μπορεί η ακριβής προέλευσή της να μην είναι ιδιαίτερα γνωστή μα το εννοιολογικό της περιεχόμενο ουδέποτε εξέπεσε της αρχικής της σημασίας.

Υπήρξε βέβαια μια αλλαγή στον τρόπο χρήσης της φράσης η οποία αποτυπώνεται στην μόνιμη πλέον ειρωνική χροιά με την οποία χρησιμοποιείται σήμερα. Είναι αυτό που η ίδια η γλώσσα μάς διδάσκει όσον αφορά την δυναμική της επίδραση στο γνωσιολογικό και συναισθηματικό υπόβαθρο της ομιλούσας κοινότητάς της. Μπορεί αυτό που ονομάζουμε κοινό γλωσσικό αίσθημα να μη γνωρίζει απαραιτήτως την ετυμολογία ή αρχική αιτία γένεσης μιας λέξης ή φράσης μα βιώνει σταδιακά τη σπουδαιότητά της. Ποιος δε νιώθει τη βαρύτητα σε σημασία που κουβαλά η λέξη ¨σπουδαία¨; Και ποιος θεωρεί με κριτήριο τη λογική και όχι την παροδική τέρψη ότι είναι προτιμότερο να παραμελήσεις κάτι σπουδαίο για χάρη μιας παροντικής, στιγμιαίας απόλαυσης; Κανείς φυσικά. Μόνο που το μειδίαμα του Αρχία συνοδεύει καθέναν από εμάς όταν μεταφέρουμε τα λόγια του γιατί απλούστατα βαθιά μέσα μας γνωρίζουμε ότι είναι πολύ πιθανή η ολίσθηση σε τέτοιας μορφής παράπτωμα μια και η τέρψη πάντα ελκύει όπως οι Σειρήνες, την ψυχοσυναισθηματική πλευρά της ανθρώπινης ύπαρξης.

Παραπομπές:

^[1] Παραπομπή 1, Ελεύθερη απόδοση στη νεοελληνική: «ήρθε λοιπόν κάποιος από την Αθήνα σταλμένος από τον ιεροφάντη Αρχία στον ομώνυμο Αρχία ...φέρνοντας επιστολή όχι κενή ...αλλά λέγουσα ακριβώς αυτά τα οποία επρόκειτο να συμβούν, όπως διεπιστώθη αργότερα. Τότε όμως αφού έφτασε ο αγγελιοφόρος στον ήδη μεθυσμένο Αρχία και έδωσε την επιστολή είπε ΄αυτός που τη στέλλει είπε να τη διαβάσεις αμέσως γιατί για κάποια σπουδαία γράφει΄ και ο Αρχίας χαμογελώντας ΄λοιπόν για αύριο΄ είπε ΄τα σπουδαία΄ και αφού δέχθηκε την επιστολή την έβαλε κάτω από το μαξιλάρι του...αυτή λοιπόν η φράση έτσι μέχρι σήμερα δισώζεται μέσα στους Έλληνες στην τάξη των παροιμιών».

^[2] Παραπομπή 2: Η κυριαρχία της Θήβας ως η νέα ανερχόμενη ηγεμονική δύναμη στον Ελλαδικό χώρο σηματοδοτήθηκε με τη μάχη των Λεύκτρων (371 π.Χ. στα Λεύκτρα Βοιωτίας) όπου οι Θηβαίοι με επικεφαλής τον Επαμεινώνδα νίκησαν τους Σπαρτιάτες εγκαθιδρύοντας την Θηβαϊκή ηγεμονία. Η σημαντική νίκη των Θηβαίων οφειλόταν στην σταρτηγική μεγαλοφυΐα του Επαμεινώνδα ο οποίος εφήρμοσε με επιτυχία το σύστημα της λοξής φάλαγγας, και την ανδρεία του Ιερού Λόχου που είχε οργανώσει και διοικούσε ο Πελοπίδας. Για εννέα περίπου χρόνια μετά τη μάχη των Λεύκτρων, η Θήβα γίνεται η πρώτη δύναμη στην Ελλάδα μέχρι και το 338π.Χ., έτος το οποίο έλαβε χώρα η μάχη της Χαιρώνειας στο σημερινό ομώνυμο χωριό, περίπου 13 χιλιόμετρα βόρεια της Λιβαδειάς. Στη μάχη της Χαιρώνειας η Θήβα, ηγέτιδα του συνασπισμού των δυνάμεων της Νότιας Ελλάδας ενάντια στους ανερχόμενους Μακεδόνες ηττήθηκε από το Φίλιππο Β΄, μονάρχη της Μακεδονίας και σηματοδοτήθηκε η αφετηρία της μακεδονικής κυριαρχίας στο τότε πολιτικό καθεστώς της Ελλάδας για περίπου έναν αιώνα.